- Dhikri (përmendja e Allahut) është jeta e zemrave, kënaqësia e syve, gëzimi i shpirtrave, shërim për gjokset dhe vepra më e madhe që me të ngjallen dhe bëhen të lumtur shpirtrat.
Për zemrën përmendja e Allahut është si uji për peshkun dhe për ta kuptuar më mirë vlerën e dhikrit për zemrën, mendojeni se në çfarë gjendje mund të jetë peshku, nëse largohet nga uji!
- Jeta e besimtarit nuk bëhet e mirë, përveçse me përmendjen e Allahut. Zemra e shkujdesur që nuk e përmend Allahun është zemër e vdekur si dhe shtëpia ku në të nuk përmendet Allahu, është shtëpi e shkatërruar.
Jeta dhe gjallëria e zemrave dhe ngritja e ndërtimi i vërtetë i shtëpive bëhet me përmendjen e Allahut, ndërsa vdekja e zemrave dhe prishja e shkatërrimi i vërtetë i shtëpive bëhet me braktisjen dhe neglizhimin e përmendjes së Allahut.
Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Shembulli i atij që e përmend Allahun dhe i atij që nuk e përmend Allahun është sikurse shembulli i të gjallit me të vdekurin.”[1]
Me një transmetim tjetër: “Shembulli i shtëpisë ku në të përmendet Allahu dhe i shtëpisë ku në të nuk përmendet Allahu është sikurse shembulli i të gjallit me të vdekurin.”[2]
- Përmendja e Allahut është rehati dhe pastërti për zemrën, ashtu siç Allahu thotë: “Ata që besojnë dhe zemrat e të cilëve, kur përmendet Allahu, qetësohen. Vërtet, zemrat qetësohen me përmendjen e Allahut!” (Er-Rad: 28)
Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Nuk ulet një popull në një tubim ku përmendet Allahu, përveçse i rrethojnë melekët, i mbulon mëshira e Allahut, zbret mbi ta qetësia dhe i përmend Allahu te banorët e qiejve (melekët).”[3]
- Ata që e përmendin Allahun, përveç të tjerash, u mjafton atyre si meritë që Allahu i përmend dhe i kujton, ashtu siç edhe thotë: “Prandaj, më kujtoni Mua (me namaz e lutje) që Unë t’ju kujtoj (me shpërblime) dhe falënderomëni Mua (duke M’u bindur) e mos i mohoni dhuntitë e Mia (me mosbindje)!” (El-Bekare: 152)
Me një hadith kudsij (të shenjtë) Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, përcjell se Allahu thotë: “Nëse robi Im më përmend në veten e tij, Unë e kujtoj atë në Veten Time, e nëse më përmend në ndonjë grup, Unë e kujtoj atë para një grupi më të mirë se i tyre.”[4]
E a ka nder dhe krenari më të madhe se Allahu të të përmendë dhe të të kujtojë?!
Prandaj, edhe përcillet për Ebu Bekrin, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, se thoshte: “I morën të gjitha mirësitë ata që e përmendin Allahun.”[5]
- Nga vlera e dhikrit (përmendjes së Allahut)[6] është se e largon shejtanin, e kënaq Allahun, e largon brengën dhe mërzinë nga zemra, e vesh me petkun e respektit, ëmbëlsisë, bukurisë në dynja dhe dritës në ahiret atë që e përmend Allahun, ia mbjell robit në shpirt vetëdijesimin e mbikëqyrjes së Allahut derisa ta fusë në fushën e bamirësisë.
Dhikri është shkak që të përfitohen begatitë dhe të largohen fatkeqësitë. Begatitë e Allahut nuk mund të përfitohen si dhe fatkeqësitë nuk mund të largohen sikurse me përmendjen e Allahut.
- Dhikri (përmendja e Allahut) bëhet me zemër dhe bëhet me gjuhë.
Dhikri më i plotë, më i mirë, më i dobishëm dhe më i dashur tek Allahu është dhikri që bëhet bashkërisht me zemër dhe me gjuhë, pra me gjuhë e shqipton dhe me zemër e mediton dhe, në këtë mënyrë, ai që bën dhikër në vete e ndien dhe i percepton kuptimet dhe synimet e dhikrit të cilin e bën.
Më pas në shkallë vjen dhikri që bëhet vetëm me zemër, me meditim dhe përsiatje në madhërinë, shenjat dhe pushtetin e Allahut, si dhe përmendja e Allahut me zemër gjatë urdhrit duke e zbatuar atë dhe gjatë ndalesës duke u larguar prej saj.
Ky lloj i dhikrit si fryt e jep njohjen e Allahut, e stimulon dashurinë, frikën e vetëdijesimin e mbikëqyrjes së Allahut dhe largon nga bërja e mëkateve.
Më pas në gradë vjen dhikri apo të përmendurit e Allahut vetëm me gjuhë.[7]
“Ajo që kërkohet nga dhikri është zemra të jetë prezente. Ky duhet të jetë synimi i atij që bën dhikër dhe ai duhet të mundohet që ta arrijë këtë, të meditojë në atë që e thotë dhe ta mësojë kuptimin e tij.
Meditimi në dhikër është i nevojshëm sikurse në lexim, sepse ato të dyja përputhen në kuptimin që e synojnë.”[8]
- I nënshtruar dhe i përulur, nga ata që e përmendin Allahun, llogaritet ai që gjatë dhikrit i përputhen zemra, gjuha dhe trupi i tij. Pra, e thekson dhe shqipton gjuha e tij, e përsiat dhe e mediton zemra e tij, i nënshtrohen dhe i përulen gjymtyrët e tij.
- Neglizhimi për t’i mësuar dhe kuptuar fjalët dhe lutjet e dhikrit, në veçanti të mëngjesit dhe mbrëmjes, dhe ajo që përfshihet në to nga imani dhe thelbi i besimit dhe qartësimi i madhështisë së Allahut, si dhe frytet që i jep dhikri, si: rritja e imanit, bindjes dhe e lidhshmërisë së zemrës me Allahun, llogaritet shkujdesje e cila është një nga mënyrat e shejtanit për ta penguar njeriun në rrugën e Allahut.
Prandaj, besimtari duhet ta mësojë kuptimin e lutjeve të dhikrit dhe të meditojë në to, derisa ato ta japin frytin e tyre që shpresohet dhe derisa ndikimi i saj në shpirtin e myslimanit të jetë më i madh.[9]
- Dhikri që theksohet me gjuhë, si: leximi i Kuranit, tesbihi (thënia subhanallah), tehmidi (thënia elhamdulilah), tehlili (thënia la ilahe il-lallah), dhikri i mëngjesit dhe i mbrëmjes, i gjumit, i hyrjes në tualet dhe lutjet e tjera, patjetër duhet të bëhen me lëvizjen e gjuhës dhe shpërblimi i dhikrit i premtuar nga Allahu nuk arrihet, përveçse me shqiptimin e tij me gjuhë, kurse vetëm thjesht meditimi me zemër, nuk shpërblehet me këtë shpërblim të veçantë, megjithëse ai që mediton me zemër shpërblehet nga aspekti tjetër, aspekti i meditimit dhe i përsiatjes.
Ai që lexon në namaz vetëm me zemër, namazi i tij nuk pranohet, por patjetër duhet të lëvizin gjuha dhe buzët e tij, sepse leximi në namaz përbëhet nga fjalët dhe ato nuk mund të realizohen vetëm se me lëvizjen e gjuhës dhe buzëve.[10]
- Shumica e dijetarëve e kushtëzojnë për lexuesin që gjatë leximit dhe dhikrit ta dëgjojë zërin e tij, pavarësisht se leximi apo dhikri është i detyruar apo i pëlqyer, me qëllim që ta dijë se çfarë po thotë, prandaj përderisa e ka të shëndoshë dëgjimin dhe nuk ka pengesë apo ndalesë që e pengon dëgjimin e tij, nuk i mjafton atij vetëm lëvizja e gjuhës dhe e buzëve të tij.
Një mendim tjetër i dijetarëve është se kjo nuk i detyrohet atij, por i mjafton vetëm lëvizja e gjuhës dhe të shqiptuarit e shkronjave, edhe pse nuk i dëgjon ato, sepse me këtë realizohet të folurit, kurse dëgjimi i asaj që e shqipton është çështje shtesë e të folurit dhe shqiptimit, njashtu nuk ka argument se dëgjimi i asaj që e shqipton është detyrim. Të këtij mendimi janë Ibën Tejmije dhe Ibën El-Kajimi, Allahu i mëshiroftë, dhe e vlerësoi si mendimin më të saktë Ibën Uthejmini, Allahu e mëshiroftë.[11]
Për çdo rast, më e mira për adhurim është mendimi i shumicës së dijetarëve.
- Përmendja e Allahut është e ligjshme në çdo kohë dhe në çdo gjendje, pa kufizim dhe pa përcaktim, prandaj nuk ka arsyetim për askënd për shkujdesjen apo mangësinë e tij në të përmendurit e Allahut.
Allahu thotë: “O besimtarë, përmendeni shpesh Allahun dhe lavdërojeni Atë në mëngjes dhe në mbrëmje!” (El-Ahzab: 41-42)
Dhe thotë: “… përmendeni Allahun duke qëndruar në këmbë, ulur dhe të shtrirë…” (En-Nisa: 103)
Dhe thotë: “Për ata që e përmendin Allahun duke qëndruar në këmbë, ndenjur ose shtrirë…” (Ali Imran: 191)
Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thoshte: “Për çdo obligim që Allahu ua obligoi robërve të Vet, caktoi kufij që njihen, pastaj i arsyetoi disa robër të Tij që janë për t’u arsyetuar, përveç në rastin e dhikrit, ku për të Allahu nuk caktoi kufij që duhet ndalur në to dhe nuk e arsyetoi askënd për braktisjen e tij, përveç atij që nuk e ka nën kontroll mendjen e tij. Allahu thotë: “…përmendeni Allahun duke qëndruar në këmbë, ulur dhe të shtrirë…”, natën dhe ditën, në tokë dhe në det, udhëtar dhe i pranishëm, në pasuri dhe në varfëri, i sëmurë dhe i shëndoshë, në vetmi dhe në publik dhe në çdo gjendje.”[12]
- Është mirë për atë që bën dhikër të jetë në formën më të plotë, kur është i ulur në një vend, të drejtohet në drejtim të Kibles, të ulet i nënshtruar dhe i përulur, të jetë i qetë e serioz dhe të jetë kokulur.
Edhe po qe se e përmend Allahun jashtë kësaj gjendjeje, lejohet dhe veprimi i tij nuk urrehet ndërsa, nëse vepron kështu pa ndonjë arsye, atëherë e ka braktisur atë më të mirën.”[13]
- Përmendja e Allahut është dy llojesh: e pakufizuar dhe e kufizuar.
Dhikri i pakufizuar është ai i cili veprohet në çdo kohë, vend dhe gjendje dhe nuk është i kufizuar me ndonjë kohë, vend apo gjendje, dhe nuk ka ndonjë formë apo numër të kufizuar, kështu që myslimani e përmend Allahun në çdo kohë sipas mundësive të tij.
Allahu thotë: “O besimtarë, përmendeni shpesh Allahun.” (El-Ahzab: 41)
Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, e përmendte Allahun çdo herë kur i jepej mundësia.[14]
- Dhikri i kufizuar është ai i cili kufizohet në kohë, vend, gjendje dhe numër.
– Dhikri i kufizuar në kohë është ai që kufizohet me ndonjë kohë të veçantë dhe çdoherë që vjen kjo kohë myslimani i citon lutjet dhe dhikrin e veçantë për këtë kohë, si: dhikri i mëngjesit dhe i mbrëmjes, apo dhikri kur të shihet hëna e re.
– Dhikri i kufizuar me vende është ai që kufizohet me vend, si: duaja gjatë hyrjes dhe daljes nga xhamia, duaja gjatë hyrjes dhe daljes nga shtëpia, duaja gjatë hyrjes në tualet, duaja kur të ndalesh në ndonjë vend (qoftë në udhëtim apo jo), duaja në Muzdelife, duatë gjatë riteve të haxhit etj.
– Dhikri i kufizuar me gjendje është ai që kufizohet me gjendje të veçantë, si: dhikri i gjumit dhe ngritjes nga gjumi, dhikri i udhëtimit, dhikri në raste të brengosjes dhe pikëllimit, dhikri gjatë vështirësive, dhikri i hidhërimit, duaja gjatë teshtitjes, duaja para se t’i afrohet burri bashkëshortes për marrëdhënie, dhikri kur të këndojë gjeli dhe të pëllasë gomari, duaja për atë që ta bën një të mirë etj.
– Dhikri i kufizuar me numër është ai dhikër që kufizohet me numër të veçantë, si: të thuhet kjo dua tri herë, dhjetë apo njëqind herë etj.
- Nëse dhikri është i kufizuar me formë dhe numër të caktuar, thelbi është që myslimani ta bëjë dhikrin në formën dhe numrin e vet të caktuar, pra, të mos shtojë apo pakësojë, apo të ndryshojë diçka, sepse kjo ia humb kuptimin dhe qëllimin e veçimit përveç, nëse ka ardhur argument që lejohet të shtohet në numër apo formë në ndonjë rast,[15] sikurse ka ardhur në hadith: “Kush e thotë këtë lutje: ‘la ilahe il-lallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shej-jin kadir’[16], njëqind herë në ditë, e ka shpërblimin sikur t’i ketë liruar dhjetë robër, i shkruhen njëqind të mira, i shlyhen njëqind të këqija dhe është i mbrojtur nga shejtani tërë ditën derisa të vijë mbrëmja, dhe nuk ka vepruar ndokush më mirë me përjashtim të atij që ka vepruar më tepër se ky.”[17]
Në një hadith tjetër: “Kush e thotë këtë lutje në mëngjes dhe në mbrëmje: ‘subhanallahi ue bihamdihi’[18] njëqind herë, nuk vjen në Ditën e Kiametit ndokush me diçka më të mirë se ky, përveç atij i cili ka thënë si ky apo ka thënë më tepër.”[19]
- Forma e dhikrit e cila ka ardhur njëjës nuk është e ligjshme të bëhet në shumës, si shembull ai që lutet ta ndryshojë lutjen: “Allahume ihfidhni min bejne jedeje ue min halfi…” dhe ta thotë në shumës: “Allahume ihfidhna min bejne ejdina ue min halfina…”,[20] me nijet që në lutjen e tij t’i përfshijë familjen dhe fëmijët e tij.
Fjalët e dhikrit janë statike, prandaj edhe duhet thënë dhikri sikurse ka ardhur në formën dhe numrin e vet të caktuar.[21] Ajo që ka ardhur në njëjës shqiptohet në njëjës dhe ajo që ka ardhur në shumës shqiptohet në shumës, edhe kur folësi apo biseduesi është një në numër.
Nëse forma e dhikrit ka ardhur në shumës nuk ka pengesë për myslimanin që ta përfshijë në lutje veten dhe familjen e tij, madje t’i përfshijë myslimanët në përgjithësi, si lutja që ka ardhur në hadith: “Allahume bike asbahna, ue bike emsejna…)[22], si dhe kur ta thotë lutjen që është në suren Fatiha: “Udhëzona në rrugën e drejtë!” (El-Fatiha: 6)
- Leximi i Kuranit është më i mirë sesa dhikri dhe duaja e pakufizuar, kurse dhikri është më i mirë sesa duaja. Mirëpo angazhimi me dhikrin e kufizuar me kohë, vend apo gjendje është më mirë sesa thjesht leximi i Kuranit.[23]
- Përmendja e shpeshtë e Allahut është portë e çdo mirësie dhe shpëtimi. Shpërblimi i dhikrit është i madh, kurse për ata që shpesh bëjnë dhikër dhe e përmendin Allahun u janë premtuar dhunti të mëdha dhe ata janë që do të paraprijnë në Ditën e Kiametit, ashtu siç Allahu thotë: “…përmendeni shumë Allahun që të fitoni.” (El-Enfal: 45), dhe thotë: “…përkujtuesit e Allahut vazhdimisht dhe përkujtueset, pra, për të gjithë këta Allahu ka përgatitur falje dhe shpërblim të madh.” (El-Ahzab: 35)
Ka ardhur në hadith: “Ua tejkaluan ‘el-Muferidun’[24]”. Thanë: “O i Dërguari i Allahut, po kush janë ata?” U përgjigj: “Ata dhe ato që shumë dhe në vazhdimësi e përmendin Allahun.”[25]
- Ai që në vazhdimësi e bën dhikrin e mëngjesit dhe mbrëmjes, dhikrin pas namazeve farze, dhikrin në kohë, gjendje dhe shkaqe të ndryshme gjatë natës dhe ditës, llogaritet të jetë nga ata që e përmendin shpesh Allahun.[26]
Ibën Abasi, Allahu qoftë kënaqur prej tij, në komentin e fjalës së Allahut: “…përkujtuesit e Allahut vazhdimisht dhe përkujtueset…” thotë: “Qëllimi është për ata apo ato që e përmendin Allahun pas namazeve farze, në mëngjes dhe në mbrëmje, kur bien në shtrat dhe kur ngrihen nga gjumi dhe çdoherë kur dalin nga shtëpitë e veta.”[27]
Muxhahidi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: “Njeriu nuk mund të llogaritet nga ata që shpesh e përmendin Allahun përderisa nuk e përmend Allahun në këmbë, ulur dhe i shtrirë.”[28]
- Preferohet për çdo mysliman dhe myslimane që në vazhdimësi ta bëjnë dhikrin e mëngjesit dhe mbrëmjes, të cilat janë edhe kohët më të mira, të meditojnë dhe të përsiasin në kuptimet dhe përmbajtjet e lutjeve, sepse nevoja për këtë dhikër është e madhe, dobitë e tij në dynja dhe ahiret janë të mëdha, është mburojë dhe mbrojtje e madhe nga shejtani i mallkuar dhe nga të këqijat e zararet. Po ashtu gjatë dhikrit të mëngjesit dhe të mbrëmjes myslimani në vazhdimësi e përmend e i përulet Allahut dhe troket në derën e Tij në dy qoshet e ditës, që hapja e veprave, fillimi i ditës dhe përfundimi i ditës të jenë me përmendjen e Allahut.
Allahu thotë: “O besimtarë, përmendeni shpesh Allahun dhe lavdërojeni Atë në mëngjes dhe në mbrëmje!” (El-Ahzab: 41-42); që do të thotë: përmendeni Allahun në fillim të ditës dhe në fund të saj (pas ikindisë), pra në mëngjes dhe në mbrëmje.
Allahu thotë: “… Zotin tënd përmende shumë dhe adhuroje Atë në mbrëmje dhe në mëngjes.” (Ali Imran: 41); në mbrëmje d.m.th. në fund të ditës dhe në fillim të natës, dhe në mëngjes d.m.th. në fillim të ditës dhe në fund të natës.
Allahu thotë: “…madhëroje Zotin tënd e falënderoje Atë para lindjes së diellit dhe para perëndimit.” (Kaf: 39)
- Allahu për dhikrin e caktuar me sheriat përcaktoi shpërblime e merita të mëdha dhe ndër to: faljen e gjynaheve, përfitimin e të mirave, shlyerja e të këqijave, shpërblim i barabartë me lirimin e skllevërve, premtim i Xhenetit, ruajtje dhe mbrojtje nga e keqja e dëmi dhe mjaftueshmëri nga çdo gjë.
- Koha e dhikrit të mëngjesit fillon me lindjen e sabahut e deri në lindjen e diellit. Kjo kohë është koha e parapëlqimit dhe e vlerës. Disa dijetarë të tjerë thonë se koha është prej pas lindjes së diellit e deri në namazin e drekës.
Koha e dhikrit të mbrëmjes fillon pas namazit të ikindisë e deri në perëndimin e diellit. Kjo është koha e parapëlqimit dhe e vlerës. Disa dijetarë të tjerë thonë se koha është pasi të perëndojë dielli e deri në fillimin e natës, pra, diku një e treta e natës.
Pra, koha dhe momenti i këtyre lutjeve është koha e parapëlqimit dhe e vlerës, para lindjes së diellit dhe para perëndimit të diellit, d.m.th. pas namazit të sabahut dhe pas namazit të ikindisë.[29]
- Kujt i ikën dhikri i mëngjesit e i mbrëmjes dhe i kalon koha e vet e vlerës si shkak i angazhimit dhe harresës, dhe ky person është nga ata që e bëjnë dhikrin për çdo ditë në kohën e vet, e ligjshme për të është që ta bëjë dhikrin edhe pasi të kalojë koha e vlerës dhe të mos e neglizhojë, nëse ka mundësi, sepse ai që edukohet dhe kalitet që të jetë i pandarë nga dhikri, shumë rëndë është që t’i ikën koha e dhikrit, kurse atij që nuk i intereson koha e dhikrit derisa të dalë koha e vet, shumë lehtë e humb dhe i ikën bërja e dhikrit në kohën e vet.[30]
Me një hadith ka ardhur: “Kujt, shkaku se e zë gjumi, i ikën pjesa e caktuar e adhurimit të natës apo diçka nga ajo dhe atë pjesë të caktuar e zëvendëson në mes namazit të sabahut dhe namazit të drekës, atij i shkruhet (në fletushkat e veprave të mira, -sh.p.-) sikurse të ishte ngritur natën dhe ta kishte kryer pjesën e caktuar të adhurimit të tij.”[31]
- Forma e përsosur e dhikrit është që të gjitha lutjet e sakta që janë pjesë e dhikrit të mëngjesit dhe të mbrëmjes të citohen në vazhdimësi dhe kjo llogaritet derë e madhe nga dyert e mirësisë që duhet të shtohet e jo të neglizhohet diçka prej saj. Kujt i jepet sukses që ta bëjë dhikrin me të gjitha lutjet, kjo për të është begati dhe mirësi nga Allahu. Lum për këtë njeri.
Kur myslimanit koha i ngushtohet dhe nuk ka mundësi t’i thotë të gjitha lutjet, le të mundohet të shfrytëzojë nga lutjet aq sa i jepet mundësi. Nëse diçka nuk arrihet plotësisht, s’do të thotë që ajo të braktiset tërësisht, kurse lënia e të gjitha lutjeve llogaritet shkujdesje që prej saj duhet të kërkohet mbrojtje tek Allahu.[32]
- Nuk ka pengesë që lutjet e mëngjesit dhe të mbrëmjes të lexohen në mënyrë të vazhdueshme në një ndejë apo të lexohen me ndërprerje në disa ndeja. Radhitja e lutjeve në lexim nuk ka ndonjë rol të veçantë, madje nuk duhet pasur mendim se radhitja ka ndonjë vlerë të posaçme, prandaj besimtari i radhit lutjet në atë mënyrë që i ndihmon më lehtë t’i rikujtojë dhe të mos i harrojë dhe ato i lexon qoftë nga mendja, fleta apo nga libri.
Sidoqoftë më e mira është që t’i lexojë në mënyrë të vazhdueshme, me qëllim që ta arrijë sa më shpejt shpërblimin e madh, para se t’i dalë ndonjë punë dhe ta angazhojë apo ta bëjë të harrojë që ta përmendë Allahun në mëngjes dhe në mbrëmje.
- Për sa i përket dhikrit që është me numër të kufizuar, si p.sh. njëqind herë, për besimtarin më mirë është që ta thotë dhikrin e plotë në një kohë, shkaku i frikës nga harresa apo gabimi në numërim, përndryshe nuk ka pengesë që të lexohet i ndarë, sepse në esencë nuk është kusht që të lexohet pandërprerë dhe besimtari mund ta thotë si t’i vijë më lehtë dhe më mirë atij.[33]
- Nuk është e ligjshme që lutjet e mëngjesit dhe të mbrëmjes të lexohen në grup, sikurse ato të lexohen bashkërisht në grup me një zë të përbashkët, apo njëri të lexojë e të tjerët t’i përsërisin fjalët pas tij apo të thonë amin pas tij, por e ligjshme është që çdonjëri t’i lexojë vetë ato.[34]
- Në vazhdim do të ceken disa dua të sakta nga dhikri i mëngjesit dhe i mbrëmjes, të cilat lexohen bashkërisht në mëngjes dhe në mbrëmje, duke e sqaruar kuptimin e fjalëve dhe rreshtave të paqartë, që kjo të ndihmon në meditimin dhe përsiatjen e tyre[35]:
* “Aṣbaḥna ue aṣbaḥal mulku lil-lah, uelḥamdu lil-lahi, la ilahe il-lall-llahu uaḥdehu la sherike leh, lehul mulku, ue lehul ḥamdu, ue huve ala kul-li shej’in ḳadir. Rabbi es’eluke hajra ma fi hadhel jevmi, ue hajra ma badehu, ue eudhu bike min sherri ma fĩhadhel jevmi, ue sherri ma badehu.
Rabbi eudhu bike minel keseli, ue suil kiber, Rabbi eudhu bike min adhabin fin-nari, ue adhabin fil ḳabri.”
“U gdhimë dhe i gjithë pushteti i përket Allahut dhe falënderimi i përket Allahut. Nuk i përket adhurimi me të drejtë askujt përveç Allahut, të Vetmit dhe i Pashoq. Atij i takon sundimi dhe Atij i takon falënderimi dhe Ai është mbi çdo gjë i Plotfuqishëm. O Zot, e kërkoj prej Teje mirësinë e kësaj dite dhe ditës që vjen pas saj dhe kërkoj mbrojtje te Ti nga sherri i kësaj dite dhe ditës që vjen pas saj.
O Zot, kërkoj të më mbrosh nga përtacia dhe pleqëria e keqe. Zoti im, kërkoj mbrojtje te Ti nga ndëshkimi zjarrit të Xhehenemit dhe nga ndëshkimi në varr.”
– Ndërsa në mbrëmje:
“Emsejna ue emsa el mulku lil-lahi…. Rabbi es’eluke hajra ma fi hadhihi leljeti, ue hajra ma badeha, ue eudhu bike min sherri ma fĩ hadhihil lejleti, ue sherri ma badeha…”; e deri në fund të lutjes.
“E arritëm mbrëmjen dhe i gjithë pushteti i takon Allahut…. O Zot, e kërkoj prej Teje mirësinë e kësaj nate dhe natës që vjen pas saj dhe kërkoj mbrojtje te Ti nga sherri i kësaj nate dhe natës që vjen pas saj.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“E arritëm mbrëmjen dhe i gjithë pushteti i takon Allahut”; këtu qartësohet gjendja e atij që e thotë duanë, d.m.th. e kuptuam se pushteti i takon Allahut, falënderimi i takon Allahut dhe jo tjetërkujt, prandaj Atij iu drejtuam dhe kërkuam ndihmë nga Ai dhe Allahun e veçuam me adhurim, lavdërim dhe falënderim.
“pleqëria e keqe”; lutësi kërkon mbrojtje tek Allahu nga ajo që vjen si pasojë e pleqërisë, si: matufosja derisa njeriu fillon të flasë budallallëqe e ta humbë mendjen dhe të veprojë gjëra të tjera që ia përkeqësojnë gjendjen, si: të nënçmohet para njerëzve, të jetë i paaftë në lëvizje etj.
*Allahume bike aṣbaḥna, ue bike emsejna, ue bike naḥja, ue bike nemutu, ue ilejke nushur.
“Allahu im, e arritëm mëngjesin duke qenë nën kujdesin Tënd dhe e arritëm mbrëmjen duke qenë nën kujdesin Tënd. Ti na ngjall dhe Ti na vdes dhe pas ringjalljes, te Ti është tubimi.”
– Në mbrëmje:
“Allahume bike emsejna, ue bike aṣbaḥna, ue bike naḥja, ue bike nemutu, ue ilejkel mesir.”
“Allahu im, e arritëm mbrëmjen duke qenë nën kujdesin Tënd dhe e arritëm mëngjesin duke qenë nën kujdesin Tënd. Ti na ngjall dhe Ti na vdes dhe pas ringjalljes, te Ti është kthimi.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“tubimi”; për qëllim është ringjallja dhe jeta pas vdekjes.
“te Ti është kthimi”; të gjithë te Ti do të kthehemi.
Të dy fjalët synimin e kanë të njëjtë, kthimin tek Allahu pas vdekjes.
*Asbaḥna ala fiṭratil Islam, ue ala kelimetil ihlaṣ, ue ala dini nebijjina Muḥamedin (ṣal-lallahu alejhi ue selem), ue ala mileti ebina Ibrahime ḥanifen muslimen, ue ma kene minel mushrikin.
“E arritëm mëngjesin në natyrshmërinë islame, në fjalën e sinqeritetit (la ilahe il-lallah), dhe në fenë e profetit tonë Muhamedit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, si dhe në besimin monoteist të pastër të babait tonë Ibrahim, i cili ka qenë larg besimeve të kota, i nënshtruar ndaj Allahut dhe nuk ka qenë prej idhujtarëve.”
– Kurse në mbrëmje:
“Emsejna ala fitratil islam, ue ala kelimetil ihlas…” deri në fund të lutjes.
“E arritëm mbrëmjen në natyrshmërinë islame, dhe në fjalën e sinqeritetit (la ilahe il-lallah)…”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“i cili ka qenë larg besimeve të kota”; nënkupton besimdrejtë, larg çdo besimi të kotë dhe i kapur për fenë e vërtetë dhe të drejtë, fenë islame.
*Leximi i ajetit Kursij:
“Allahu la ilahe il-la huvel Ḥajjul Ḳajjum. La te’hudhuhu sinetun ue la neum. Lehu ma fis-semavati ue ma fil erḍ. Men dhel-ledhi jeshfe’u indehu il-la bi idhnihi. Ja’lemu ma bejne ejdihim ue mahalfehum, ue la juḥiṭune bi shej’in min ilmihi il-la bima shae. Vesi’a kursijjuhus-semavati uel erḍa, ue la je’uduhu ḥifḍhuhuma ue huvel ‘Alijjul ‘Aḍhim.”(El-Bekare: 255)
“Allahu! Nuk ka zot tjetër (që meriton adhurimin) përveç Tij, të Gjallit, të Përjetshmit, Mbajtësit të gjithçkaje! Atë nuk e kaplon as dremitja, as gjumi! Atij i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe gjithçka që gjendet në Tokë. Kush mund të ndërhyjë tek Ai për ndokënd pa lejen e Tij? Ai di çdo gjë që ka ndodhur përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë pas njerëzve, kurse ata nuk mund të përvetësojnë asgjë nga Dituria e Tij, përveçse aq sa Ai dëshiron. Kursiu i Tij shtrihet mbi qiejt dhe Tokën dhe Ai nuk e ka të rëndë t’i ruajë ato. Ai është i Larti, Madhështori!” (El-Bekare: 255)
– Sqarim i disa fjalëve të ajetit:
“nuk ka zot tjetër (që meriton adhurimin) përveç Tij”; nënkupton që nuk i takon adhurimi me të drejtë askujt përveç Allahut.
“Mbajtësit të gjithçkaje”; nënkupton se Ai nuk varet prej askujt dhe Ai i mirëmban të tjerët. Ai nuk ka nevojë për askënd dhe për Të të gjitha krijesat kanë nevojë. Ai i rregullon çështjet e qiejve dhe të tokës dhe çka ka në mes të tyre. Ai është Mirëmbajtësi i gjithçkaje.
“Atë nuk e kaplon as dremitja”; do të thotë se Ai nuk kotet dhe Atë nuk e kaplon as dremitja që vjen para gjumit.
“dhe as gjumi”; sepse gjumi është e metë. Allahu nuk fle dhe nuk i takon askujt ta përshkruajë me këtë të metë. Allahu është i pastër nga çdo e metë dhe gjumi bie ndesh me përsosurinë e Vetes. Atij që fle i ikën shumë nga ajo që ndodh përreth tij, kurse Allahut nuk i ikën asgjë. Gjumi është shkujdesje, kurse Allahut nuk i ikën asgjë. Gjumi është pushim pas lodhjes, kurse Allahu nuk lodhet dhe është i pastër nga kjo cilësi. Pra, Atë nuk e kaplon as dobësia e as lodhja.
“Kush mund të ndërhyjë tek Ai për ndokënd pa lejen e Tij?”; kjo nënkupton se askush nuk mund të ndërmjetësojë tek Ai për ndokënd përveçse me lejen e Tij, me urdhrin dhe vullnetin e Tij. Do të thotë që Allahu i jep leje ndërmjetësuesit të ndërmjetësojë dhe Allahu duhet të jetë i kënaqur me atë që kërkohet të ndërmjetësohet për të.
“Ai di çdo gjë që ka ndodhur përpara”; do të thotë që Allahu di çdo gjë për krijesat, e di të tashmen, çka ka para tyre, të dukshmen dhe e di të ardhmen.
“dhe çdo gjë që do të ndodhë pas njerëzve”; pra e di të kaluarën, që na bën me dije se Allahu e di të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen.
“dhe Ai nuk e ka të rëndë t’i ruajë ato”; do të thotë se për Allahun nuk është e rëndë dhe nuk e mundon mirëmbajtja dhe kujdesi për tokën dhe qiejt dhe çdo gjë çka ka në to e në mes të tyre.
*Leximi i sures Ihlas, Felek dhe Nas, nga tri herë:
– Surja Ihlas:
“Ḳul huvall-llahu eḥad, All-llahuṣ-Ṣamed, lem jelid uëe lem juled, ve lem jekun lehukufuven eḥad.” (El-Ihlas: 1-4).
“Thuaj: “Ai është Allahu, Një dhe i Vetëm! Allahu është Absoluti, të Cilit i përgjërohet gjithçka në amshim. Ai as lind, as është i lindur. Dhe askush nuk është i barabartë (a i krahasueshëm) me Atë!”(El-Ihlas: 1-4)
– Sqarim i disa fjalëve të ajetit:
“Allahu është Absoluti, të Cilit i përgjërohet gjithçka në amshim”; do të thotë që Allahu synohet në të gjitha dhe për të gjitha nevojat. Në të gjitha nevojat, kërkesat, gjendjet dhe vështirësitë, të gjithë krijesat i drejtohen dhe e synojnë Allahun, të nënshtruar dhe me përulje. Të gjithë i nënshtrohen Atij dhe janë nevojtarë për Të, kurse Ai është Pasaniku që nuk ka nevojë për askënd. Ai është i përsosur në dijen, urtësinë, butësinë, fuqinë, madhështinë, mëshirën dhe në të gjitha cilësitë e tjera të Tij.
Pra, Allahu, që nga emrat e Tij është Es-Samed (Absoluti), është me cilësi të përsosura dhe Atë që e synojnë të gjitha krijesat në të gjitha nevojat e tyre.
“Dhe askush nuk është i barabartë (a i krahasueshëm) me Atë!”; do të thotë që askush Allahut nuk i përngjason dhe askush nuk është i barabartë me Atë dhe askush nuk është si Ai, dhe Ai as ka fëmijë, as ka baba dhe as ka grua.
– Surja Felek:
“Ḳul e’udhu bi rabbil feleḳ, min sherri ma haleḳ, ve min sherri gasiḳin idha veḳab, ve min sherrin-neffathati fil ‘uḳad, ve min sherri ḥasidin idha ḥased.” (El-Felek: 1-5)
“Thuaj: “Kërkoj mbështetje te Zoti i agimit, që të më mbrojë nga sherri i gjithçkaje që Ai ka krijuar dhe nga sherri i natës, kur kaplon terri dhe nga sherri i falltarëve, që fryjnë në nyje (duke bërë magji) dhe nga sherri i smirëziut, kur vepron me smirë.” (El-Felek: 1-5)
– Sqarim i disa fjalëve të ajetit:
“Kërkoj mbështetje”; do të thotë që kërkoj strehim, ndihmë, mbrojtje dhe mburojë.
“El- Felek”; do të thotë agim.
“nga sherri i gjithçkaje që Ai ka krijuar”; do të thotë kërkoj mbrojtje nga sherri i gjithçkaje që mund të bëjë sherr, nga njerëzit, xhindet apo kafshët etj.
“dhe nga sherri i natës, kur kaplon terri”; do të thotë nga sherri i natës dhe nga sherri i asaj që gjendet në të kur kaplon terri apo kur hëna errësohet.
“dhe nga sherri i falltarëve, që fryejnë në nyje”; do të thotë kërkoj mbrojtje nga sherri i falltarëve dhe magjistarëve që fryjnë në nyje dhe ato i lidhin për të bërë magji.
– Surja Nas:
“Ḳul e’udhu bi rabbin-nas, Melikin-nas, Ilahin-nãs, min sherril vesvasil han-nas, el-ledhi juvesvisu fi ṣudurin-nas, minel xhinneti ven-nas.” (En-Nas: 1-6)
“Thuaj: “Kërkoj mbështetje te Zoti i njerëzve, Sundimtari i njerëzve, i Adhuruari (i vetëm me të drejtë) i njerëzve, nga sherri i djallit cytës që fshihet (pasi cyt) e që hedh dyshime në gjokset e njerëzve, (qoftë ai djall) prej xhindeve apo njerëzve!” (En-Nas: 1-6)
– Sqarim i disa fjalëve të ajetit:
“nga sherri i djallit cytës”; për qëllim është shejtani i cili fshihet dhe ikën kur përmendet Allahu, kurse kur njeriu është në shkujdesje, atëherë shejtani hedh dyshime në gjokset e njerëzve.
“prej xhindeve apo njerëzve”; do të thotë nga shejtanët njerëz dhe xhinde, ata fusin dhe bëjnë vesvese në gjokset e njerëzve, apo ky shejtan cytës hedh dyshime në gjokset e njerëzve, qoftë nga njerëzit apo xhindet shejtanë.
*“Allahume Ente Rabbi, la ilahe il-la Ente, halaḳteni ue ene abduke, ue ene ala ahdike ue vadike mesteṭatu, eudhu bike min sherri maṣanatu, ebu leke bi nimetike alejje, ue ebu’u bi dhenbi, fegfir li fe innehu la jegfirudh-dhunube il-la Ente.”
“O Allah, Ti je Zoti im! Nuk i takon adhurimi me të drejtë askujt përveç Teje. Ti më krijove dhe unë jam robi Yt! Unë do t’i qëndroj besnik marrëveshjes dhe premtimit që ta kam dhënë, sa të mundem! Kërkoj mbrojtje te Ti nga sherri i asaj që e kam vepruar! Unë jam mirënjohës ndaj begative të Tua që m’i ke dhënë dhe i pranoj gjynahet e mia, andaj më fal mua, sepse nuk i fal gjynahet askush përveç Teje.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“Unë do t’i qëndroj besnik marrëveshjes dhe premtimit që të kam dhënë, sa të mundem!”; për qëllim është se Allahu e mori besatimin nga robërit e Tij për marrëveshjen e bërë, ku në të i urdhëroi për në adhurim dhe i ndaloi nga mëkatet, dhe u premtoi se për zbatimin e marrëveshjes do t’i shpërblejë me shpërblimet më të larta.
“sa të mundem!”; do të thotë që unë do të mundohem ta respektoj marrëveshjen sipas mundësive të mia, jo sipas asaj që Ty të takon dhe Ti e meriton që unë të të adhuroj, sepse Ti meriton shumë dhe adhurimi im nuk mundet t’i afrohet asaj që Ti e meriton.
“Unë jam mirënjohës ndaj begative të Tua që m’i ke dhënë dhe i pranoj gjynahet e mia”; do të thotë që unë jam mirënjohës ndaj të gjitha begative që m’i ke dhënë, dhe unë jam mëkatar, prej Teje vjen bamirësia, kurse prej meje mëkati, prandaj unë të falënderoj për begatitë dhe Ti je meritor të falënderohesh, dhe kërkoj falje prej Teje për gjynahet e mia. Robi çdoherë është dhe sillet në mes të begatisë së Allahut, që për të ka nevojë të falënderojë dhe mëkatit që vjen prej tij, ka nevojë për kërkimfalje. Ai vazhdon të lëvizë nëpër begatitë e Allahut duke pasur në vazhdimësi nevojë për pendim dhe istigfar.
*“Allahumme inni es’elukel afue uel afijete fid-dun’ja uel ahirah, Allahumme inni es’elukel afve vel afijete fi dini ue dun’jaje ue ehli ue mali, Allahummestur aurati, ue amin ravati. Allahumme iḥfeḍhni min bejni jedejje, ue min halfi, ue an jemini ue an shimali, ue min feuḳi, ue eudhu bi aḍhametike en ugtale min taḥti.
“O Allah! Kërkoj nga Ti shpëtim në dynja dhe ahiret. O Allah! Kërkoj nga Ti falje dhe mbrojtje në fenë time dhe dynjanë time, në familjen dhe pasurinë time. O Allah! M’i mbulo të metat dhe më qetëso nga gjërat trishtuese. O Allah! Më ruaj nga para dhe nga prapa, nga e djathta dhe nga e majta, si dhe nga lart dhe kërkoj mbrojtje me madhërinë Tënde që të mos më lëshojë toka.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“Kërkoj nga Ti shpëtim në dynja dhe ahiret”; Do të thotë kërkoj mbrojtje dhe shpëtim nga sëmundjet, fatkeqësitë, të këqijat e dynjasë dhe të këqijat e ahiretit.
“Kërkoj nga Ti falje dhe mbrojtje në fenë time dhe dynjanë time dhe në familjen dhe pasurinë time.”; do të thotë kërkoj mbrojtje dhe shpëtim për fenë time duke u larguar nga mëkatet dhe mëkatarët dhe vendet e sprovës dhe kërkoj që në vazhdueshmëri të ngrihem në gradat e përsosjes në fe dhe kërkoj shpëtim nga mangësia në fe. Kërkoj shpëtim në dynja nga zararet e fatkeqësitë dhe gjërat që shkatërrojnë dhe nga llojet e belave në shpirt, familje, pasuri dhe fëmijë.
“O Allah! M’i mbulo të metat”; do të thotë të metat, mangësitë dhe çdo gjë që më dëmton, nëse ajo shpaloset, mos më nënçmo për shkak të mëkateve dhe gjynaheve të mia në dynja dhe ahiret.
“dhe më qetëso nga gjërat trishtuese”; do të thotë më qetëso nga frika, pikëllimi dhe nga çdo gjë që më mërzit dhe më trishton. D.m.th. më qetëso dhe më ruaj nga çdo gjë që më frikëson dhe më trishton.
“dhe kërkoj mbrojtje te Ti që me madhërinë Tënde të më mbrosh që të mos më lëshojë toka”; do të thotë të më mbrosh, nëse shkatërrohet toka papritmas e të më gëlltitë mua.
*“Allahumme alimel gajbi uesh-shehadeti Faṭiras-semavati vel erḍi, Rabbe kul-li shej’in ve melikehu, eshhedu en la ilahe il-la Ente, e’udhu bike min sherri nefsi, ue min sherrish-shejṭani ue shirkihi, ue en eḳterife ala nefsi suen ev exhurr-rrahu ila muslim.”
“O Allah! Njohës i së fshehtës dhe së dukshmes, Krijuesi i qiejve dhe i tokës, Zot dhe Sundues i çdo gjëje, dëshmoj se nuk i takon adhurimi me të drejtë askujt, përveçse Ty, kërkoj mbrojtje te Ti nga e keqja e vetes sime dhe nga e keqja e shejtanit dhe kurthet e tij, të mos i bëj vetes keq e as të mos i bëj keq ndonjë myslimani.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“Krijuesi i qiejve dhe tokës”; do të thotë se Allahu është Krijuesi i qiejve dhe i tokës dhe Shpikësi i tyre në një formë joekzistente më parë.
“Zot dhe Sundues i çdo gjëje”; do të thotë Krijuesi i çdo gjëje, Sunduesi i tyre dhe Rregulluesi i gjërave. Asgjë nuk mundet të dalë jashtë veprimtarisë së Tij.
“nga e keqja e shejtanit dhe kurthet e tij”; do të thotë nga vesveset, cytjet, zhytjet dhe devijimet e tij, që njeriun e vënë në sprovë dhe e çojnë deri në idhujtari dhe në të përshkruarit e Allahut ortak.
“dhe të mos i bëj vetes keq e as të mos i bëj keq ndonjë myslimani”; do të thotë kërkoj mbrojtje tek Allahu nga bërja e mëkateve dhe rënia në to apo të jem shkak që një mysliman të bjerë në mëkat apo t’i bëj ndonjë të keqe.
*“Bismilahil-ledhi la jeḍurr-rru me’asmihi shej’un fil erḍi ue la fis-semai ue hues-Semiul Alim.” (Tri herë).
“Me emrin e Allahut, emër ky me përmendjen e të cilit nuk mund të bëjë dëm asgjë në tokë dhe as në qiell dhe Allahu është i Cili e dëgjon çdo gjë dhe është i Gjithëdijshmi.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“Me emrin e Allahut”; do të thotë me emrin e Allahut kërkoj mbrojte, i Cili është i Fuqishëm për çdo gjë dhe nuk mund ta largojë të keqen e keqbërësit përveç Atij, prandaj ai i cili kërkon mbrojtje me emrin e Allahut nuk i bën dëm gjë nga ana e tokës dhe nga ana e qiellit.
*“Eudhu bi kelimatil-lahit-tammati min sherri ma haleka!” (Një herë)
“Kërkoj mbrojtje me fjalët e përsosura të Allahut prej së keqes së çdo gjëje që Ai e ka krijuar.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“fjalët e përsosura të Allahut”; fjalë pa mangësi apo pa të meta. Thuhet se për qëllim janë fjalë të dobishme e të mjaftueshme dhe thuhet njashtu se me fjalët këtu për qëllim është Kurani.
“prej së keqes së çdo gjëje që Ai e ka krijuar”; do të thotë nga çdo e keqe dhe nga çdo krijesë që bën dëm, kafshë apo të tjerë, njeri apo xhind, mineral apo diçka tjetër, si: era apo rrufeja.
Kur robi kërkon mbrojtje nga Allahu dhe mbështetet në Sunduesin dhe të Gjithëfuqishmin, e ndien në veten e tij se ai i cili e largon të keqen e çdo keqbërësi është vetëm Allahu dhe askush tjetër.
*“Ja Ḥajju, jaḲajjumu bi raḥmetike estegithu, aṣliḥ li she’ni kul-lehu, ue la tekilni ila nefsiṭarfete ajnin.”
“O i Gjallë dhe i Përjetshëm! O Mbajtësi i gjithçkaje! Me mëshirën Tënde të kërkoj ndihmë! M’i përmirëso të gjitha punët e mia dhe mos më lër të mbështetem në veten time qoftë as sa një mbyllje e syrit.”
*“Allahumme afini fi bedeni, Allahumme afini fi semi, Allahumme afini fĩ beṣar! La ilahe il-la Ente.” (Tri herë)
“O Allahu im! Më jep shëndet në trupin tim, në dëgjimin tim dhe në shikimin tim, nuk e meriton adhurimin me të drejtë askush përveç Teje.”
*“Allahumme inni eudhu bike minel kufri uel faḳri, ue eudhu bike min adhabil ḳabri, la ilahe il-la Ente”. (Tri herë)
“O Allahu im! Më jep shëndet në trupin tim, në dëgjimin tim dhe në shikimin tim, nuk e meriton adhurimin me të drejtë askush përveç Teje. O Allahu im! Kërkoj mbrojtje te Ti nga kufri (femohimi), varfëria, dhe kërkoj mbrojtje nga ndëshkimi në varr, nuk e meriton adhurimin me të drejtë askush përveç Teje.”
*“Lailahe il-lall-llahu uaḥdehu la sherike leh, lehul mulku ue lehul ḥamdu ue huve ala kul-li shej’in ḳadir.” (Këtë lutje e thotë një herë apo dhjetë herë)
“Nuk i takon adhurimi askujt me të drejtë përveç Allahut, Një dhe të Pashoq, vetëm Atij i takon sundimi dhe vetëm Atij i takon falënderimi, dhe Ai është i Fuqishëm për çdo gjë.”
*“Subhanallahi ue bihamdihi.” (Këtë e thotë njëqind herë)
“I lartësuar qoftë Allahu, Atij i takon falënderimi dhe lavdi.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“I lartësuar qoftë Allahu, Atij i takon falënderimi dhe lavdi”; do të thotë që e pohoj se Allahu është i pastër nga çdo mangësi dhe e metë që nuk i përkasin Atij dhe e pohoj se Atij i takojnë të gjitha cilësitë e përsosura. Ky lloj i dhikrit është bashkim në mes tesbihit (lavdërimit të Allahut) dhe hamdit (falënderimit të Allahut), që nënkupton se unë e lartësoj Allahun edhe kur e falënderoj Atë. Apo kuptimi tjetër: e lartësoj dhe e falënderoj Allahun. Prandaj, ky dhikër është nga më të mirët dhe më i dashuri tek Allahu.
- Nga dhikri i pakufizuar që thuhet në çdo kohë të ditës, dhe nuk kufizohet me mëngjesin apo mbrëmjen, është ky si vijon:
*“Subahallahi ue bihamdihi adede halkihi”. (Thuhet tri herë)
“I lartësuar qoftë Allahu aq sa është numri i krijesave të Tij.”
*“Subhanallahi ue bihamdihi rida nefsihi”. (Thuhet tri herë)
“I lartësuar qoftë Allahu aq sa dëshiron Ai vetë.”
*“Subhanallahi ue bihamdihi zinete arshihi.” (Thuhet tri herë)
“I lartësuar qoftë Allahu po aq sa është i bukur Arshi i Tij.”
*“Subhanallahi ue bihamdihi midade kelimatihi.” (Thuhet tri herë)
“I lartësuar qoftë Allahu aq sa është ngjyra e pafund për t’i shkruar fjalët e Tij.”
– Sqarim i disa fjalëve të duasë:
“I lartësuar qoftë Allahu, Atij i takon falënderimi dhe lavdi”; do të thotë që e pohoj se Allahu është i pastër nga çdo mangësi dhe e metë që nuk i përkasin Atij dhe e pohoj se Atij i takojnë të gjitha cilësitë e përsosura. Ky lloj i dhikrit është bashkim në mes tesbihit (lavdërimit të Allahut) dhe hamdit (falënderimit të Allahut), që nënkupton se unë e lartësoj Allahun edhe kur e falënderoj Atë. Apo kuptimi tjetër: e lartësoj dhe e falënderoj Allahun. Prandaj, ky dhikër është nga më të mirët dhe më i dashuri tek Allahu.
“I lartësuar qoftë Allahu aq sa dëshiron Ai vetë”; do të thotë e lartësoj dhe e falënderoj Allahun aq sa dëshiron dhe e kënaq Atë, e kjo nuk ka fund në madhëri dhe përshkrim, apo e lartësoj dhe e falënderoj Allahun aq shumë sa të bëhet shkak që ta kënaq Atë.
“I lartësuar qoftë Allahu po aq sa është i bukur Arshi i Tij”; do të thotë se e lartësoj dhe e falënderoj Allahun aq shumë sa është pesha e Arshit të Tij të madhërishëm, i cili është krijesa më e madhe dhe peshon më rëndë se të gjitha krijesat e tjera.
“I lartësuar qoftë Allahu aq sa është ngjyra e pafund për t’i shkruar fjalët e Tij”; do të thotë e lartësoj dhe e falënderoj në sasi dhe numër të fjalëve të Tij, që nënkupton në sasi dhe masë që nuk përkufizohet me numër, sepse fjalët e Allahut s’kanë fund, ashtu siç Allahu thotë: “Thuaj: “Sikur deti të ishte bojë për të shkruar fjalët e Zotit tim, sigurisht që ai do të shterej, para se të soseshin fjalët e Zotit tim, edhe sikur Ne të sillnim si ndihmë edhe një det tjetër si ai.” (El-Kehf: 109)
Qëllimi nga hadithi është se lavdërimi dhe falënderimi i Allahut nuk përkufizohen me numër e as me masë, prandaj unë e madhëroj dhe e lavdëroj Allahun aq shumë, saqë nuk mund të peshohet e as të numërohet edhe as me fjalët më të dashura dhe më të bukura të përshkruhet.
*“La ilahe il-lall-llahu uaḥdehu la sherike leh, lehul mulku ue lehul ḥamdu ue huve ala kul-li shej’in ḳadir.” (Këtë lutje e thotë njëqind herë, kurse një herë apo dhjetë herë siç e cekëm më parë është në mëngjes dhe në mbrëmje).
“Nuk i takon adhurimi askujt me të drejtë përveç Allahut, Një dhe të Pashoq, vetëm Atij i takon sundimi dhe vetëm Atij i takon falënderimi dhe Ai është i Fuqishëm për çdo gjë.”
*“Subhanallahi ue bihamdihi”. (Këtë e thotë njëqind herë. Edhe kjo është nga dhikri i mëngjesit dhe i mbrëmjes).
“I lartësuar qoftë Allahu, Atij i takon falënderimi dhe lavdi.”
*“Estagfirullahe ue etubu ilejhi”, apo vetëm “Estagfirullah” (Thuhet njëqind herë).
“Kërkoj faljen e Allahut dhe Atij i kthehem me pendim.” Apo vetëm “Kërkoj faljen e Allahut.”
- Këto dua të pakufizuara gjatë ditës dhe ato të kufizuarat me nga njëqind herë, nuk ka pengesë që të thuhen pandërprerë në një ndejë apo ndaras në më shumë se një ndejë, apo një pjesë të thuhet në mëngjes e pjesa tjetër në mbrëmje, Sidoqoftë më e mira është që t’i lexojë në mënyrë të vazhdueshme, me qëllim që ta arrijë sa më shpejt shpërblimin e madh, të sigurohet nga harresa apo gabimi në numërim dhe të jetë mburojë për të gjatë tërë ditës nga shejtani mallkuar.[36]
- Ka nga lutjet që lexohen në mbrëmje pasi të perëndojë dielli dhe nuk lexohen para kësaj kohe, si: leximi i dy ajeteve të fundit të sures Bekare: “I Dërguari beson në atë (Kuranin) që i është shpallur nga Zoti i tij e po ashtu dhe besimtarët…” (El: Bekare: 285-286)
Profeti, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Dy ajetet e sures Bekare, kush i lexon ato natën i mjaftojnë.”[37]
Do të thotë që i mjaftojnë nga çdo e keqe që e dëmton. Thuhet se i mjaftojnë në vend të namazit të natës dhe thuhet se i mjaftojnë nga shejtani.
E lusim Allahun të na e mësojë fenë, të na e mësojë atë që na bën dobi e të na e shtojë dijen e udhëzimin dhe të na ndihmojë në përmendjen, falënderimin dhe adhurimin e mirë të Tij.
Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve.
[1] Buhariu (6407).
[2] Muslimi (779).
[3] Muslimi (2700).
[4] Buhariu (7405), Muslimi (2675).
[5] Imam Ahmedi (10614).
[6] Shih: El-Vabil Es-Sajib, Ibën El-Kajim (fq. 92, 94-199).
[7] Shih: El-Edhkar, imam Neveviu (fq. 9), Sherh Nevevij ala Sahih Muslim (17/15), Mexhmual Fetava (10/566, 15/35), El-Vabil Es-Sajib (fq. 221), Medarixh Es-Salikin (2/403), Roudatul Muhibin (fq. 430), El-Fevaid (fq. 192).
[8] El-Edhkar, imam Neveviu (fq. 12).
[9] Meani El-Edhkar, Muhamed Salih El-Munexhid.
[10] Shih: El-Edhkar, imam Neveviu (fq. 13), El-Futuhat Er-Rabanije, Ibën Al’lan (1/108), Fetava Ibën Uthejmin (13/156).
[11] Shih: El-Edhkar, imam Neveviu (fq. 13), El-Ihtijarat El-Fikhije, Ibën Tejmije (fq. 50), El-Furu, Ibën Muflih (2/166), I’alam El-Muvekkiine, Ibën El-Kajim (3/287), Esh-Sherh El-Mumtia (3/20).
[12] Tefsir Et-Taberij (7/446).
[13] El-Edhkar. Imam Neveviu (fq. 12).
[14] Muslimi (373).
[15] Shih: Sherh Nevevij ala Sahih Muslim (17/17), Fet’hul Bari (2/330, 11/112), Tes’hih Ed-Dua, Bekër ibën Abdullah Ebu Zejd (fq. 338), Fetava El-Lexhnetul Daime (24/203).
[16] Nuk i takon adhurimi me të drejtë askujt përveç Allahut, që është Një dhe i Pashoq, Atij i takon Pushteti dhe Falënderimi dhe Ai është i Gjithëfuqishmi mbi çdo gjë. (sh.p.)
[17] Buhariu (3293), Muslim (2691).
[18] I Lartësuar qoftë Allahu, Atij i takon Falënderimi. (sh.p.)
[19] Muslimi (2692).
[20] Allahu im, më ruaj nga para dhe nga prapa, dhe në shumës: Allahu im, na ruaj nga para dhe nga prapa. (sh.p.)
[21] Shih: Fet’hul Bari (11/112).
[22] Allahu im, me emrin Tënd e arrijmë mëngjesin dhe me emrin Tënd e arrijmë mbrëmjen. (sh.p.)
[23] Shih: Mexhmual Fetava (10/427, 11/399, 24/198), El-Vabil Es-Sajib (fq. 231).
[24] El-Muferidun janë ata që dallohen dhe veçohen nga moshatarët dhe shokët e tyre me arritjen e gradave të larta me përmendjen e shpeshtë të Allahut. (sh.a.)
[25] Muslimi (2676).
[26] Shih: Fetava Ibën Es-Salah (1/150), El-Edhkar, imam Neveviu (fq. 10.), Tefsir El-Kurtubij (14/186), Tefsir Es-Sadij (fq. 665, 667).
[27]Et-Tefsir El-Besit, imam El-Vahidij (18/247).
[28] Tefsir Abdurrezak (2344), El-Bagavij (6/352).
[29] Shih: El-Vabil Es-Sajib, (fq. 239), El-Futuhat Er-Rabanije, Ibën Alan (3/73).
[30] Shih: EL-Edhkar, Neveviu (fq. 13), Sherh Nevevij ala Muslim (6/27), Tuhfetu Edh-Dhakirin, Esh-Sheukani (fq. 55).
[31] Muslimi (747).
[32]Shih: El-Edhkar, Neveviu (fq. 76), Tes’hih Ed-Dua, Bekër ibën Abdullah Ebu Zejd (fq. 338).
[33] Shih: Sherh Nevevij ala Sahih Muslim (17/17), Umdetul Karij, El Ajnij (6/131).
[34] Shih: Tes’hih Ed-Dua, Bekër Ebu Zejd (fq. 349), Fetava El-Lexhnetul Daime (24/267).
[35] Të gjitha këto dua dhe të tjerat të ngjashme me to janë te libri “Mburoja e Muslimanit” i cili është i përkthyer në gjuhën shqipe. Te kjo pikë e librit për sa i përket përkthimit të disa duave i jam kthyer dhe konsultuar librit “Mburoja e Muslimanit” të përkthyer në gjuhën shqipe nga dy autorë të ndryshëm. (sh.p)
[36] Shih: Sherh Nevevij ala Sahih Muslim (17/17), Umdetul Karij, imam El-Ajnij (6/131).
[37] Buhariu (4008), Muslimi (807).
Dr. Muhamed Salih el-Munexhid
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
