Allahu thotë: “Para jush kanë kaluar shumë shembuj (popujsh nga ndjekësit e profetëve që u ndodhi ajo që po ju ndodh edhe juve). Prandaj udhëtoni nëpër botë dhe shihni si ishte fundi i atyre që i përgënjeshtruan profetët. Këto janë lajme të qarta dhe udhërrëfyese për të devotshmit.” (Ali Imran, 137-138)
Allahu krijoi çdo krijesë dhe finalizoi çdo çështje. Caktoi ligje për kozmosin, për individin dhe njerëzimin, për popujt dhe kombet, të vlefshme për çdo kohë dhe vend. Ato ishin funksionale në të kaluarën dhe vazhdojnë të jenë në fuqi për të ardhmen, për çdo rob të Tijin, për evliatë dhe armiqtë e Tij, për tokën dhe qiejt e Tij.
Këto ligje janë që e drejtojnë njerëzimin dhe jetën në Tokë. Ato asnjëherë nuk ndryshojnë, por mbeten konsekuente për çdo kohë dhe për çdo vend: “Prandaj udhëtoni nëpër botë dhe shihni si ishte fundi i atyre që i përgënjeshtruan profetët…” (Ali Imran, 137)
Dënimin që e përjetuan dje kundërshtuesit e pejgamberëve, të njëjtin do ta përjetojnë sot dhe nesër: “Këto janë lajme të qarta dhe udhërrëfyese për të devotshmit.” (Ali Imran, 138)
Me ligjet e pandryshueshme të Allahut nënkuptohen mënyrat se si Allahu i rregullon çështjet e kozmosit, e orienton sistemin e jetës dhe e realizon kaderin (caktimin e Allahut) te robërit e Tij, në përputhje me urtësinë e Tij.
Njohja e ligjeve të pandryshueshme të Allahut llogaritet nga shkencat më të rëndësishme dhe më të dobishme. Kurani në shumë ajete na shtyn t’i njohim ato ligje, me njohjen e gjendjes së popujve të mëhershëm. Kemi urdhër hyjnor që të udhëtojmë nëpër botë e të mësojmë realitetin e atyre popujve.[1]
Ligjet e pandryshueshme të Allahut janë të shumta e të llojllojta, prej të cilave veçojmë:
– Ligjin e ndërrimit:
Allahu thotë: “Ato ditë (fitoreje dhe humbjeje) Ne i ndërrojmë midis njerëzve, që Allahu t’i dallojë besimtarët dhe për t’i bërë disa nga ju dëshmorë. Allahu nuk i do keqbërësit.” (Ali Imran, 140)
– Ligjin e konfliktit mes së mirës dhe së keqes:
Allahu thotë: “Sikur Allahu të mos i ndihmonte njerëzit e mirë kundër të këqijve, bota do të ishte shkatërruar. Por Allahu është shumë Bujar me krijesat e Veta.” (El Bekare, 251)
– Ligjin e ndryshimit:
Allahu thotë: “Me të vërtetë, Allahu nuk e ndryshon gjendjen e një populli, derisa ata të ndryshojnë ç’kanë në vetvete. Kur Ai dëshiron të ndëshkojë një popull, askush nuk mund ta pengojë Atë; dhe ata, përveç Tij, s’kanë asnjë ndihmës.” (Er Rad, 11)
Dhe thotë: “Kjo ndodh se Allahu nuk ia ndryshon kurrë një mirësi që ia ka dhënë një populli, derisa ata të ndryshojnë atë që kanë në veten e tyre. Vërtet, Allahu dëgjon dhe di gjithçka.” (El Enfal, 53)
– Ligjin e ruajtjes:
Pejgamberi, alejhi selam, ka thënë: “Ruaje Allahun, që Ai të të ruajë ty.”
– Ligjin e përkrahjes:
Allahu thotë: “… nëse e ndihmoni Allahun, edhe Ai do t’ju ndihmojë…” (Muhamed, 7)
Dhe thotë: “Është detyra Jonë që t’i ndihmojmë besimtarët.” (Er Rum, 47)
– Ligjin e sprovës, dëlirjes dhe specifikimit:
Allahu thotë: “ Vërtet mendojnë njerëzit se do të lihen të thonë “Ne besojmë”, pa u vënë në provë?! Ne i kemi sprovuar ata që kanë qenë para tyre, në mënyrë që Allahu të dallojë ata që thonë të vërtetën dhe ata që gënjejnë.” (El Ankebut, 2-3)
Dhe thotë: “Ne do t’ju vëmë në provë ju, derisa t’i njohim ata midis jush, që luftojnë (në rrugën e drejtë) dhe durojnë, e derisa të provojmë ato që thuhen për veprat tuaja.” (Muhamed, 31)
Po ashtu thotë: “Allahu nuk i lë besimtarët në gjendjen që ndodheni ju, por do ta ndajë të keqin prej të mirit…” (Ali Imran, 179)
– Ligjin e joshjes[3] dhe shtyrjes graduale:
Allahu thotë: “Ndërsa ata që i mohojnë shpalljet Tona, dalëngadalë Ne do t’i shpiem drejt shkatërrimit, pa e kuptuar e do t’u japim afat. Me të vërtetë, plani Ynë është i fortë.” (El Earaf, 182-183)
Dhe thotë: “Le të mos mendojnë kurrsesi jobesimtarët se për ta është mirë që ua zgjasim jetën. Ne ua zgjasim jetën vetëm për t’i shtuar gjynahet; për ta ka ndëshkim poshtërues.” (Ali Imran, 178)
– Ligjin e shkatërrimit të zullumqarëve dhe keqbërësve:
Allahu thotë: “Ato qytete[4] Ne i shkatërruam kur banorët e tyre bënë të këqija dhe, për shkatërrimin e tyre, Ne kishim caktuar një afat.” (El Kehf, 59)
Dhe thotë: “Ne kurrë nuk i kemi shkatërruar vendbanimet (pa shkak), por vetëm kur banorët e tyre kanë qenë keqbërës.” (El Kasas, 59)
– Ligjin e qëndrimit të së mirës:
Allahu thotë: “Mbeturinat hidhen, ndërsa ajo që u shërben njerëzve mbetet në tokë. Kështu, Allahu i shpjegon shembujt.” (Er Rad, 17)
– Ligjin e zëvendësimit:
Allahu thotë: “E, nëse ju ia ktheni shpinën dhe i largoheni Atij, Ai do t’ju zëvendësojë me një popull tjetër, i cili nuk do ta ndjekë shembullin tuaj.” (Muhamed, 38)
– Ligjin e Allahut në shpërblim sipas sojit të veprës:
Allahu thotë: “… si shpërblim përkatës (të veprave të tyre).” (En Nebe, 26)
Po ashtu thotë: “… dhe do të shpërbleheni vetëm sipas asaj që keni bërë!” (Es Safat, 39)
Dhe thotë: “O njerëz! Vërtet, padrejtësia që bëni për t’u kënaqur në jetën e kësaj bote, vetëm ju dëmton…” (Junus, 23)
Gjithashtu thotë: “Ata që bëjnë vepra të mira, do të kenë shpërblim të mirë, madje edhe më tepër!” (Junus, 26)
– Ligjin e përgjegjësisë shoqërore:
Allahu thotë: “Ruajuni ngatërresave, të cilat nuk i godasin vetëm ata që bëjnë keq; dhe ta dini se Allahu dënon ashpër!” (El Enfal, 25)
Ka edhe shumë ligje të tjera, si: ligjet e Allahut që kanë të bëjnë me sebepet dhe ata që i shkaktojnë sebepet, ligjet e Allahut në udhëzimin dhe devijimin e krijesave etj.
– Këto ligje hyjnore i karakterizon:
- Drejtësia:
Allahu thotë: “Të përkryera janë fjalët e Zotit tënd në vërtetësi dhe drejtësi; fjalët e Tij askush nuk mund t’i ndryshojë. Ai dëgjon çdo gjë dhe di çdo gjë.” (El Enam, 115)
Ligjet e Allahut i karakterizon urtësia dhe drejtësia, e secilit ia japin atë që e meriton.
- Fuqia ekzekutuese dhe realizimi:
Allahu thotë: “Kështu ka qenë ligji i Allahut edhe për ata (profetë) që kanë qenë më parë, – urdhri i Allahut është vendim i detyruar të ndodhë.” (El Ahzab, 38)
Ligji i Allahut ka fuqinë ekzekutuese dhe atij nuk i del përpara asgjë dhe askush. Caktimi i tij është me urtësi, me dije dhe me baraspeshë; i parashikuar për objektivat që Allahu i do prej këtij urdhri, duke iu përshtatur nevojës, fuqisë, kohës dhe vendit.[5]
Pra, ligjet e Allahut janë të pandryshueshme dhe konsekuente, siç ka thënë dijetari Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë!): “Ujdisja mes dy të ngjashmeve dhe ndarja mes dy të kundërtave është ligj hyjnor që Allahu realisht nuk e thyen asnjëherë.”[6]
- Nuk ndryshojnë:
Allahu thotë: “Ti kurrsesi nuk do të gjesh ndryshim në ligjet e Allahut.” (El Ahzab, 62) Pra, ato nuk ndryshohen.
- Nuk shndërrohen:
Allahu thotë: “Vërtet, Ti nuk mund të gjesh shndërrim në ligjet e Allahut.” (Fatir, 43) Domethënë, nuk shndërrohen dhe nuk transferohen diku tjetër duke goditur dikë tjetër që s’e meriton.
Fjalët: “et tebdil (ndryshim)”[7] dhe “et tehvil (shndërrim, transferim)”[8] janë fjalë arabe që janë përdorur në dy ajetet e sipërpërmendura dhe të dyja nënkuptojnë ndryshim, por te fjala “et tebdil (ndryshim)” në këtë rast qëllimi është ndryshimi i thelbit të dënimit, bie fjala, të ndryshohet dënimi i keqbërësve duke i futur ata në Xhenet dhe të ndryshohet shpërblimi i besimtarëve bamirës prej Xhenetit duke i futur në Xhehenem. Kjo nuk do të ndodhë asnjëherë, sepse bie në kontradiktë me drejtësinë dhe urtësinë e Allahut.
Ndërkaq, fjala “et tehvil (shndërrim)” ka për qëllim shndërrimin e ligjit, gjë që realisht nuk ndodh askurrë. Për shembull, Allahu ka paracaktuar që një lloj i dënimit të godasë ndonjë qytet ose popull të caktuar, e dënimi zbret sipas kohës që e ka caktuar Allahu, por në një qytet ose popull tjetër, e jo aty ku ka qenë i caktuar. Kjo nuk ndodh asnjëherë.[9]
- Gjithëpërfshirëse, konstante dhe të pandryshueshme:
Ligjet e Allahut i përfshijnë të gjithë dhe nuk veçohet askush e as favorizohet e dallohet ndokush. Nuk përkufizohet me një individ pa e përfshirë tjetrin ose me një shoqëri pa e përfshirë tjetrën. Janë ligje gjithëpërfshirëse për krejt njerëzimin, për krejt popujt dhe për krejt krijesat. Nëse përmbushen shkaqet, medoemos vijnë përfundimet.
Allahu thotë: “Thuaju atyre që nuk besojnë: nëse largohen (nga mosbesimi), do t’u falet e kaluara e, nëse kthehen (në mosbesim), atëherë dënimi i popujve të mëparshëm është paralajmërim për ta.” (El Enfal, 38)
Po ashtu thotë: “(Shpëtimi në jetën tjetër) nuk do të jetë as sipas dëshirës suaj (o myslimanë), as sipas dëshirës së ithtarëve të Librit. Por kushdo që bën një të keqe, do të ndëshkohet për atë dhe nuk do të gjejë as mbrojtës, as mbështetës tjetër në vend të Allahut.” (En Nisa, 123)
Sikur ligjet e Allahut të mos ishin gjithëpërfshirëse, konstante dhe të pandryshueshme, atëherë s’do të kishte kuptim përmendja e rrëfimeve për popujt e mëhershëm dhe marrja e mësimit nga përfundimet e tyre. Ajo që u ndodhi të mëparshmëve, patjetër do t’u ndodhë të tjerëve pas tyre, nëse i bëjnë veprat e njëjta, e mu për këtë u bë e rekomandueshme përmendja e rrëfimeve të tyre, marrja mësim nga jetëshkrimi dhe fundi i tyre.
- Paanshmëria:
Kush i pranon dhe punon me këto ligje, do ta gjejë shpërblimin dhe frytin që ia ka premtuar Allahu, atij që i pranon dhe punon me to. Ndërkaq, kush nuk i pranon dhe nuk punon me këto ligje, nuk do ta gjejë shpërblimin dhe frytin që ia ka premtuar Allahu.
– Njohja dhe kuptimi i ligjeve hyjnore sjell këto dobi:
- Njohja e ligjeve të Allahut që kanë të bëjnë me kozmosin ose shoqëritë ndihmojnë në kuptimin e realitetit.
Njohja dhe dijenia rreth ligjeve të pandryshueshme të Allahut ndihmon në komentimin e ndodhive, krizave dhe fatkeqësive të mëdha, nga fakti se ato ndodhin në përputhje me këto ligje që nuk ndryshohen dhe nuk shndërrohen.
Historinë e kuptojmë dhe ndodhitë i analizojmë vetëm me njohjen e ligjeve hyjnore. Nëpërmjet tyre historinë e kuptojmë dhe ndodhitë i komentojmë në mënyrë të saktë, e kjo na ndihmon në vlerësimin e së tashmes dhe në parashikimin e së ardhmes sonë, me lejen e Allahut. Allahu thotë: “Thuaj: “Udhëtoni nëpër botë e shihni çfarë dënimi kanë marrë ata që përgënjeshtronin (të dërguarit).” (El Enam, 11)
Historia përsëritet dhe ndodhitë e saj kanë ngjashmëri shumë të përafërta me njëra-tjetrën, për shkak të ndikimit të ligjeve konstante hyjnore që qëndrojnë pas atyre ndodhive dhe i lëvizin e i përshtatin ato ndodhi. Arabët këtë realitet e shprehnin me fjalët: “Sa e ngjashme është nata e sotme me të djeshmen!”, e perëndimorët e shprehin me fjalët: “Historia e përsërit veten!”, ndërsa Kurani e qartësoi në fjalët: “Ato ditë (fitoreje dhe humbjeje) Ne i ndërrojmë midis njerëzve…” (Ali Imran, 140)
- Njohja e ligjeve ia mundëson njeriut të kuptojë faktin që Allahu nganjëherë e vonon dënimin, por asnjëherë nuk e harron atë.
Allahu thotë: “Mos mendo kurrsesi që Allahu nuk e vëren atë që bëjnë keqbërësit! Ai vetëm ua shtyn (dënimin) deri në Ditën, kur sytë e tyre do të zgurdullohen (nga tmerret që do të shohin), dhe, duke vrapuar me kokën lart, nuk do të mund t’i lëvizin sytë, ndërsa zemrat e tyre do të jenë të zbrazëta (nga tmerri).” (Ibrahim, 42-43)
Pejgamberi, alejhi selam, ka thënë: “Allahu (ka raste kur) e vonon dënimin e keqbërësit, por, kur ta marrë në llogari, nuk ka shpëtim për të.” Më pas e lexoi ajetin: “I tillë është dënimi i Zotit tënd, kur ndëshkon vendbanimet që bënin gjynahe. Me të vërtetë, dënimi i Tij është i dhembshëm dhe i ashpër.” (Hud, 102)[10]
- Njohja e ligjeve i forcon zemrat e besimtarëve dhe bindjen në premtimin e Allahut.
Shpeshherë Allahu në Kuran i përmend ligjet hyjnore në mënyrë që të forcohen besimtarët, siç thotë: “Ne po t’i tregojmë ty disa nga historitë e të dërguarve, për të ta forcuar zemrën. Në këtë sure të ka ardhur ty e vërteta. Ajo është këshillë dhe kujtesë për besimtarët. Dhe thuaju atyre që nuk besojnë: “Ju bëni çfarë të mundni, edhe ne do të bëjmë çfarë të mundim, dhe pritni, nëse do të prisni, se dhe ne do të presim!” Allahu i di të fshehtat e qiejve e të Tokës dhe çdo gjë kthehet tek Ai. Lutju Atij dhe mbështetu tek Ai! Zoti yt nuk është i pavëmendshëm ndaj asaj që bëni ju.” (Hud, 120-123)
Për rrjedhojë, ligjet hyjnore, me të gjitha llojet e saj, konsiderohen prej sebepeve më të mëdha të qëndrueshmërisë në fe dhe ballafaqimit të së kotës me gjithë ithtarët e saj. Njëlloj meditimi rreth këtyre ligjeve dhe kërkim-strehimi tek ato e largojnë parehatinë shpirtërore, pesimizmin dhe dëshpërimin nga zemrat e besimtarëve për përmirësimin e realiteteve që i përjeton.
- Njohja e ligjeve e shtyn njeriun t’i marrë shkaqet dhe ato t’i lidhë me rezultatet, duke u mbështetur në Allahun.
Orbitën e lëviz Allahu me rregulla precize dhe ligje të sistemuara. Allahu thotë: “Një shenjë tjetër për ta është nata, prej së cilës Ne e tërheqim ditën dhe atëherë ata mbeten në errësirë. Dielli sillet në drejtimin e vet të caktuar. Kështu e ka paracaktuar i Plotfuqishmi, i Gjithëdijshmi. Hënës i kemi caktuar faza; ajo përditë hahet e bëhet si rremi i përkulur i hurmës. As Dielli nuk mund ta arrijë Hënën e as nata nuk mund t’ia kalojë ditës; të gjitha lundrojnë në orbitat e veta.” (Jasin, 37-40)
Myslimani i mençur, nëse e do shpëtimin, patjetër duhet t’i ndjekë shkaqet që Allahu i krijoi në orbitë, njëlloj siç veproi Dhulkarnejni dhe arriti suksesin: “Ne i dhamë atij mundësi në Tokë dhe i dhamë mjete e rrugë për të arritur çdo gjë, kështu që ai u nis në një rrugë.” (El Kehf, 84-85)
“Domethënë, Allahu ia dha atij mundësitë dhe mjetet, t’i arrijë synimet e tij. I dha përkrahje t’i pushtojë tokat dhe me shumë lehtësi të arrijë deri në skaj të njërës anë të botës. Ai punonte me mjetet që Allahu ia mundësoi atij dhe i përdori ato në mënyrën e drejtë. Jo çdokush që posedon mundësi dhe mjete ka njohuri si t’i përdorë ato, si dhe jo çdokujt i jepet mundësia t’i posedojë ato. Por, kur bëhen bashkë mundësia e posedimit real të mjeteve dhe të punuarit me to, atëherë arrihet qëllimi me lejen e Allahut. Mirëpo, nëse është e paarritshme mundësia që të posedohet mjeti dhe të punohet me të, ose nëse mungon njëra prej tyre, atëherë s’ka shans që të arrihet deri te qëllimi.”[11]
– Në vazhdim shkurtimisht do të flasim për disa ligje hyjnore në jetë. Ato janë: “ligji i konfliktit mes së mirës dhe së keqes”, “ligji i ndërrimit”, “ligji i përfaqësimit dhe i pushtetit”, “ligji i ndryshimit” dhe “ligji i shkatërrimit të keqbërësve”.
Dr. Muhamed el Munexhidi
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
Fragment nga libri: “LIGJET E PANDRYSHUESHME TË ALLAHUT TE KRIJESAT E TIJ” (I përkthyer në gjuhën shqipe)
[1] “Tefsir el Menar” (4/114).
[3] Është për qëllim se Allahu e josh gjynahqarin duke ia vonuar dënimin, e ai mendon se vazhdimësia e tij në bërjen e gjynaheve nuk do t’i sjellë asnjë të keqe, ose mendon se Allahu e do atë njeri, por realisht Allahu e vonon dënimin që ai të shtojë sa më shumë prej gjynaheve, që në fund ta dënojë rëndë. (Sh. p.)
[4] Vargu bën fjalë për qytetet e shkatërruara të fiseve ad e themud, të popullit të Lutit etj., që u shkatërruan për shkak të ligësisë dhe shthurjes së banorëve të tyre. (Përkthim i Kuranit – Hasan Nahi) (Sh. p.)
[5] “Fi Dhilal el Kuran” (5/2870).
[6] “En Nubuvat” (1/11).
[7] Te pika numër 3, ku Allahu thotë: “Ti kurrsesi nuk do të gjesh ndryshim në ligjet e Allahut.” (El Ahzab, 62) (Sh. p.)
[8] Te pika numër 4, ku Allahu thotë: “Vërtet, Ti nuk mund të gjesh shndërrim në ligjet e Allahut.” (Fatir, 43) (Sh. p.)
[9] “Tefsir er Razij” (26/247).
[10] Buhariu (4686), Muslimi (2583). Hadithin e transmeton Ebu Musa el Eshariu h.
[11] “Tefsir es Sadij” (f. 485).
