Pse duhet ta nxëmë përmendsh Kuranin? Këtë pyetje myslimani i zellshëm e parashtron veç nga aspekti i dëshirës së tij për t’u njoftuar me vlerat e nxënies përmendsh të Kuranit, që atij t’ia shtojë edhe më tepër dëshirën dhe entuziazmin, jo për diçka tjetër. Kjo, për shkak se te çdo mysliman, vlera e nxënies së Kuranit përmendsh është e qartë vetvetiu, pavarësisht nivelit të edukimit, fetarisë dhe qëndrueshmërisë së tij në fe.
Në vazhdim do t’i paraqes disa prej vlerave dhe veçorive të nxënies përmendsh të Kuranit, që i kam grumbulluar prej citateve të qarta fetare apo që kuptohen nga argumentet dhe rregullat e përgjithshme të fesë.
- Nxënia përmendsh e Kuranit është baza për ta studiuar Kuranin:
Allahu e përshkroi Kuranin me këto fjalë: “Përkundrazi! Ai (Kurani) është shpallje e qartë në zemrat e atyre, të cilëve u është dhënë dija…” (El-Ankebut: 49)
Po ashtu, në një hadith kudsij, Allahu i thotë të Dërguarit të Tij m: “O Muhamed, të dërgova të të sprovoj dhe me ty t’i sprovojë të tjerët. Ta dhashë një Libër (Kuranin) që nuk e lan uji (d.m.th. mbetet në çdo kohë i ruajtur në gjokset e njerëzve), e ti e ke të ruajtur atë (e di përmendsh) kur je në gjumë dhe i zgjuar.”[1]
Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë, në shpjegimin e këtij hadithi thotë: “Hadithi tregon që Kurani është i ruajtur në gjokse, nuk humb asnjëherë dhe në asnjë kohë.”[2]
Një nga argumentimet e bukura në këtë pikë është argumentimi i Ebu Fadl er-Razijut, Allahu e mëshiroftë, i cili tha: “Allahu nuk e zbriti Kuranin grumbull për një herë si librat e tjerë (Teuratin, Inxhilin dhe Zeburin), po e zbriti pjesë-pjesë dhe të shpërndarë; herë një ajet e herë dy ajete, pastaj sure, e herë një tregim, përbrenda një periudhe kohore mbi njëzet vjet. Mundësia e vetme për ta ruajtur ishte nxënia përmendsh, e në nxënien përmendsh të Kuranin barazoheshin kokëtrashi dhe mendjeholli, ahmaku dhe inteligjenti, i papuni dhe i angazhuari, analfabeti dhe i dituri. Këto gjenerata dhe këta breza ishin shëmbëlltyrë dhe motivim për brezat e rinj se si duhet bartur Kurani, nëpërmjet memorizimit dhe shqiptimit të tij.”[3]
- Kurani është burimi i mësimit tek umeti:
Kurani është kushtetuta e umetit, prej aty burojnë ligjet dhe rregullat, prandaj atij i kthehemi për gjykim dhe ai gjykon mes nesh. Çdo gjë, e vogël apo e madhe, e gjen lajmin e saj në Kuran: “…dhe Zoti yt nuk harron kurrë.” (Merjem: 64)
Kurani është fener që umeti e bart te të gjithë njerëzit, duke e përcjellë kështu mesazhin se janë umeti më i dobishëm, i cili dëshmon për njerëzimin në dynja dhe ahiret. Për t’u llogaritur njeriu mysliman, duhet ta ketë besimin e plotë dhe të bindet se Kurani është prej Allahut. Nëse kjo qenka pozita e Kuranit në jetën e umetit, atëherë, çfarë mendon ti, si do të jetë pozita e personit që e nxë përmendsh dhe kujdeset për Kuranin?
- Nxënia përmendsh e Kuranit është obligim kolektiv për umetin:
Disa dijetarë deklaruan që nxënia përmendsh e Kuranit është obligim kolektiv, që, nëse e kryen njëri, bie obligimi për të tjerët dhe nuk ngarkohen me mëkat.
Bedrudin Zerkeshiju, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Dijetarët tanë (d.m.th. të medhehbit shafij) thanë që studimi i Kuranit është obligim kolektiv, si dhe nxënia përmendsh e tij është obligim për umetin. Kështu u deklarua Xhurxhani në librin e tij ‘Esh-Shafij’, po ashtu dijetari, Abadiju, Allahu i mëshiroftë, si dhe të tjerë.”[4]
- Ndjekja e rrugës së Pejgamberit m:
Allahu tregoi që në Muhamedin m ka një shembull të mrekullueshëm për umetin. Allahu thotë: “Në të Dërguarin e Allahut ka një shembull të mrekullueshëm për atë, që shpreson tek Allahu dhe Dita e Fundit dhe e përmend shumë Allahun.” (El-Ahzab: 21)
Studimi dhe njohja e jetëshkrimit të Pejgamberit m, se çfarë vepronte dhe si jetonte, e më pas ndjekja e kësaj rruge, llogaritet prej adhurimit të Allahut.
Andaj, nxënia përmendsh e Kuranit bën pjesë në ndjekjen e rrugës së Pejgamberit m; sepse vetë Pejgamberi m e mësoi përmendsh, e lexoi në vazhdimësi dhe e përsëriti me Xhibrilin (në muajin Ramazan, ndërsa në fund të jetës së tij ata e përsëritën Kuranin dy herë).
Rreth këtij kuptimi foli Ebu Fadl er-Raziju, Allahu e mëshiroftë, i cili tha: “Umeti obligohet ta ndjekë Pejgamberin m në çështjet e mëdha e të vogla të fesë, t’i ndjekë shprehjet dhe veprat e tij, qofshin ato që obligohen apo janë të pëlqyera, përpos nëse vjen argumenti se ajo fjalë apo vepër është enkas apo e veçantë për Pejgamberin m. Dihet që Pejgamberi m e dinte përmendsh Kuranin që i zbriti dhe kishte urdhër ta përsëriste leximin e tij. Aq shumë kujdesej ta mbante në mend Kuranin, saqë e përsëriste me Xhibrilin n për çdo vit një herë, ndërsa vitin që ndërroi jetë ata e përsëritën dy herë. E lexonte Kuranin në praninë e sahabëve dhe ata e lexonin në praninë e tij. Nxitonte të recitonte menjëherë pas Xhibrilit n nga shqetësimi se do të harronte, e Allahu ia ndaloi këtë veprim dhe i tha: ‘Mos nxito për ta lexuar Kuranin para se të përfundojë shpallja e tij…’ (Ta Ha: 114). Po ashtu i thotë: ‘Mos nxito (o Muhamed) në leximin e Kuranit me gjuhën tënde!’ (El-Kijame: 16). E urdhëroi të lexonte ngadalë dhe e siguroi që nuk ka për ta harruar: ‘Ne do të të bëjmë ty (Muhamed) të lexosh (Shpalljet Tona), kështu që nuk ke për të harruar.’ (El-Eala: 6). E gjithë kjo na mëson që umeti obligohet ta mësojë përmendsh Kuranin, nëse e ka mundësinë, me përjashtim të atyre që kanë arsye të qartë, përndryshe në të Dërguarin e Allahut m ka një shembull të mrekullueshëm për nxënien përmendsh të Kuranit, kështu që pëlqehet të ndiqet në këtë rast veprimi i tij.”[5]
- Nxënia përmendsh e Kuranit ishte tradita e selefit (e gjeneratave të para):
Nxënia përmendsh e Kuranit në lulen e rinisë ishte tradita e selefit. Kështu që ai i cili angazhohet me nxënien përmendsh të Kuranit e ndjek rrugën dhe udhëzimin e tyre.
Ata fillonin me nxënien përmendsh të Kuranit para të gjitha shkencave të tjera dhe i jepnin përparësi para të gjitha mjeshtërive. Në çdo jetëshkrim të dijetarëve që e lexon, e gjen që shkruan ‘njëherë e mësoi përmendsh Kuranin, e pastaj filloi me kërkimin e dijes’.
Ebu Fadl er-Raziju, Allahu e mëshiroftë, tha: “Gjeneratat e para merreshin me Kuranin, e mësonin përmendsh për vete dhe ua mësonin të tjerëve. Kishte raste kur një i vjetër në moshë lexonte para një më të riut në moshë. Çdo dijetar i fikhut (jurisprudencës islame) dhe i hadithit, çdo thirrës dhe këshillues, angazhohej me nxënien përmendsh të Kuranit, madje edhe ata që prezantonin në ndejat e dijes kujdeseshin për ta nxënë përmendsh Kuranin. Megjithatë, për shkak të dijes që e kishin, ata më shumë njiheshin për dijetarë të kuptimit të Kuranit apo për shkenca të tjera të fesë, sesa për hafëzë. E pas tyre erdhën pasardhës, të cilëve në rininë e tyre, shkaku i axhamillëkut, u iku mundësia ta mësonin përmendsh Kuranin, ndërsa me kalimin e viteve i përfshiu paaftësia dhe përtacia, por nuk e braktisën leximin e tij, e kuptonin mesazhin dhe paralajmërimet e tij.”[6]
Ibn Abdulberi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Kërkimi i dijes ka shkallë dhe nivele që duhet të respektohen. Kush nuk i respekton dhe i kapërcen ato, ka dalë jashtë metodologjisë së selefit në mësimnxënie. Kush e bën me qëllim, devijon, e kush e bën me orvatje (mendon që më mirë është të kapërcehen), gabon. Dija e parë që duhet të merret është nxënia përmendsh e Kuranit dhe studimi i tij.”[7]
Muhamed ibn Fadl ibn Muhamedi, Allahu e mëshiroftë, tha: “E kam dëgjuar gjyshin tim Ibn Huzejmen, Allahu e mëshiroftë, të thotë: ‘Kërkova leje prej prindit të shkoja te dijetari i njohur, Kutejbe ibn Seidi, e ai më tha: ‘Mësoje njëherë përmendsh Kuranin.’ Pasi e mësova përmendsh Kuranin, më tha: ‘S’ke për të lëvizur prej këtu derisa nuk e bën hatme Kuranin në namaz.’ Ashtu edhe veprova, dhe në fund më dha leje të shkoja.”
Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Dijetarët e selefit ua mësonin shkencën e fikhut dhe të hadithit vetëm atyre që e dinin përmendsh Kuranin.”[8]
Këtë realitet e përshkruan Ibn Halduni, Allahu e mëshiroftë, dhe thotë: “Dijeni që nxënia përmendsh e Kuranit në fëmijëri është rit i fesë i përhapur në umet dhe i njohur në të gjitha tokat ku jetojnë myslimanët. Kjo, sepse ajetet e Kuranit dhe një pjesë e haditheve rrënjosin imanin dhe akiden në zemrën e njeriut. Andaj themi se Kurani u bë themeli i arsimimit që sipas tij më vonë do të bazohen aftësitë e arritura.”[9]
Ibn Xhemeahu, Allahu e mëshiroftë, edukatën e parë që e numëronte te nxënësi i dijes, ishte: “Kuranin, ta mësonte përmendsh atë, të orvatej ta përvetësonte komentin dhe të gjitha shkencat e tij; sepse Kurani është themeli i shkencave dhe shkenca më e rëndësishme.”[10]
Ibn Muflihu thotë: “Mejmuniju e kishte pyetur imam Ahmedin, Allahu i mëshiroftë të gjithë, me këto fjalë: – Çfarë mendon ti, cila është më e mirë për fëmijën tim, a t’ia mësoj në fillim Kuranin apo hadithin? I tha: – Fillo me Kuranin. E pyeti: – Apo t’ia mësoj krejt Kuranin? Tha: – Po. Por, nëse i duket vështirë, atëherë le të mësojë sa të mundet. Pastaj Mejmuniju më tha mua: ‘Pasi ta mësojë, le t’i kthehet leximit dhe le ta përsërisë në vazhdimësi. Kjo është metodologjia e dijetarëve që e ndjekin imam Ahmedin deri ditën e sotme’.”[11]
Ibn Tejmije, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Nxënia përmendsh e Kuranit kërkohet para shumë të ashtuquajturave shkenca, që te njerëzit llogariten për dije; e që ajo dije realisht është e kotë apo ka pak dobi në të. Po ashtu, për kërkuesin e dijes fetare, nxënia përmendsh e Kuranit duhet të jetë prioritet para shkencave të tjera të fesë. Ai duhet të fillojë me nxënien përmendsh të Kuranit, sepse është themeli i shkencave të fesë. Në krahasim me shumë prej ithtarëve të risive joarabë e të tjerëve, të cilët njëherë angazhohen me shkencën e apologjetikës, apo me debate dhe polemika, apo me mesele të rralla dhe me imitim, që nuk ka nevojë për to, apo me tregime të rralla që s’kanë bazë dhe nuk ka dobi në to, dhe e braktisin nxënien përmendsh të Kuranit, që është më e rëndësishme se të gjitha ato të tjerat.”[12]
- Nxënia përmendsh e Kuranit është prej veçorive të këtij umeti:
Nxënia përmendsh e Kuranit është prej veçorive të umetit të Muhamedit m. Ibn el-Xhezeriju, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Përhapja e Kuranit, duke u mbështetur në ruajtjen e tij në zemra dhe gjokse, e jo nëpërmjet shkrimit në Mus’haf dhe në libra, është prej veçorive më të ndershme për këtë umet që ia dha Allahu.”
Po ashtu tha: “Na lajmëroi Allahu që për ta ruajtur Kuranin nuk nevojitet fletushkë që laget me ujë, sepse atë e lexon në çdo gjendje dhe rrethanë, ashtu si erdhi në përshkrimin e umetit të tij që ‘inxhilët e tyre i kanë të ruajtura në gjokse’[13]. Në krahasim me të krishterët dhe hebrenjtë, që nuk i dinë përmendsh librat e tyre dhe nuk i kanë të ruajtura në gjokse, po veç në libra. Nuk i lexojnë krejtësisht, po vetëm pjesërisht dhe nuk i lexojnë përmendsh. E pasi Allahu e veçoi me nxënien përmendsh të Kuranit atë që deshi prej robërve të Vet, atyre u dha hafëzë të besueshëm, të cilët iu përkushtuan krejtësisht dhe e flijuan veten për ta përvetësuar atë. E morën shkronjë për shkronjë prej Pejgamberit m, pa anashkaluar zanore apo sukun (bashkëtingëllore pa vokal), vendosje të ajetit, apo anulim (i ndonjë dispozite). Te ta nuk kishte hapësirë të depërtonte dyshimi apo mashtrimi.”
Nxënia përmendsh e Kuranit vazhdon të jetë emblemë e këtij umeti dhe ferrë në sytë e armiqve. Orientalistja, Lora Fagliri, thotë: “Gjejmë sot mijëra njerëz të aftë për ta lexuar përmendsh Kuranin, pavarësisht që dallgët e imanit të tyre janë pakësuar. Veç në Egjipt, numri i hafëzëve është më i madh se numri i atyre që janë të aftë të lexojnë përmendsh Inxhilin në krejt Evropën.”
E pohon një tjetër me emrin Xhejms Manshiz, i cili thotë: “Me sa duket Kurani është libri që më shumë lexohet në botë dhe s’ka dyshim që është më i lehtë për ta nxënë përmendsh.”
- Nxënia përmendsh e Kuranit është e lehtë për gjithë njerëzit:
Shumë njerëz shpresojnë ta arrijnë një nivel të caktuar të dijes, por ndodh nganjëherë që aftësitë mendore të jenë pengesë për të arritur deri aty. Kurse te nxënia përmendsh e Kuranit është diçka krejtësisht tjetër. Sa njerëz kemi hasur që kanë aftësi të kufizuara apo që s’munden mirë të mësojnë përmendsh, por, megjithatë kanë arritur ta mësojnë përmendsh Kuranin. Për këtë shkak, dijetari, Nuvejriju, Allahu e mëshiroftë, e llogariti këtë fakt prej mrekullive të Kuranit dhe tha: “Kuranin e bëri Allahu të lehtë për ta nxënë përmendsh. Fëmijët për shumë pak kohë e mësojnë përmendsh, gratë, po ashtu, si dhe kemi parë edhe pleq në moshë të thyer që e kanë mësuar përmendsh. Kjo është prej mrekullive të tij.”
Imam Kurtubiu, Allahu e mëshiroftë, rreth komentit të ajetit: “Vërtet, Ne e kemi bërë Kuranin të lehtë për t’u kuptuar dhe kujtuar…” (El-Kamer: 17), tha: “Allahu tregon që nxënia përmendsh e Kuranit është e lehtë dhe do ta ndihmojë atë që e merr këtë hap. Vërtetë, a është dikush që kërkon ta nxërë përmendsh që t’i ndihmojmë atij?”[14]
Disa dijetarë nxënien përmendsh të Kuranit me lehtësi e llogaritën prej mrekullive të Kuranit, ashtu si thotë imam Maverdiju, Allahu e mëshiroftë: “Prej mrekullive të Kuranit përmendim faktin që Kurani është i lehtë për të gjitha gjuhët, saqë edhe joarabi lehtë e mëson përmendsh. Kuranin e shqipton lehtë edhe i belbri (ai që belbëzon), saqë asnjë libër nuk mundet ta mësojë përmendsh si Kuranin dhe as të lexojë ndonjë libër si Kuranin. Kjo dëshmon për veçoritë hyjnore që i ka Kurani dhe se Allahu e ngriti më lart se çdo libër tjetër të Tij.”[15]
Er-Rafiju, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Ne ishim nxënës të mejtepeve (shkollave të Kuranit) dhe i kemi parë nxënësit që mësonin aty se sa me lehtësi e mësonin dhe e thonin përmendsh Kuranin. Stili i lartë dhe hijeshia në renditjen e ajeteve të Kuranit e mundësojnë të jetë i lehtë në memorizim. Sikur këta fëmijë të mundoheshin t’i nxinin përmendsh shkencat e tjera, apo poezi të poetëve të zgjedhur, do të hasnin në vështirësi, saqë do të hiqnin dorë prej tyre. Madje, për të mësuar prej këtyre shkencave, sasi të njëjtë me të Kuranit, do t’i duhej shumëfishi i kohës së harxhuar për Kuran. Po ashtu, nxënia përmendsh e Kuranit bëhet me lehtësi dhe pa pasoja, kurse e shkencave të tjera me mund e me lodhje të madhe.”[16]
“E keni parë fëmijën që prindi e çon në mejtep, ai nuk e ka idenë se si duken shkronjat, gjuhën arabe nuk e njeh fare, përveç disa fjalëve të caktuara që i përdor në përditshmëri me moshatarët e tij dhe, edhe mund të mos e dijë kuptimin e atyre fjalëve. E çon prindi në mejtep ta lexojë Kuranin dhe nuk kalon shumë kohë, e mëson përmendsh krejt Kuranin dhe e përmirëson leximin e tij.”[17]
“Këto janë shkollat e nxënies përmendsh të Kuranit në botën islame, nisma e tyre daton qysh prej zbritjes së Kuranit dhe ende vazhdojnë të gjallërojnë. Numri i nxënësve që regjistrohen në ato shkolla arrin në qindra mijëra nxënës, të cilët e lexojnë Kuranin dhe e mësojnë përmendsh. Çfarë mendoni ju, sikur të kishte vështirësi në nxënien përmendsh të Kuranit, a do të regjistroheshin aq numër i madh i nxënësve apo a do ta regjistronte ndonjë prind birin e vet?!”
“Ai që ndien kënaqësi në leximin e Kuranit, asnjëherë nuk ankohet për Kuranin që është i vështirë të mësohet, por ankohet nga vetja që ka mangësi se nuk mund të lexojë dhe të mësojë më shumë. Por, kur nis t’i lexojë e mësojë disa sure prej Kuranit, atëherë nis edhe gjuha e tij më lirshëm t’i lexojë e mësojë suret e tjera të Kuranit.”[18]
E gjithë kjo e shton vullnetin dhe e rrit ambicien e njeriut për ta nxënë përmendsh Kuranin dhe që ta tejkalojë frikën nga dështimi dhe mosarritja e synimit.
(Pjesë nga libri: “Nxënia përmendsh e Kuranit” – është i përkthyer në shqip)
Dr. Muhamed ed Duvejshi
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
[1] Muslimi (2865).
[2] Sahih Muslimi me komentarin e imam Neveviut (17/204).
[3] Fadail Kuran, Ebu Fadl er-Raziju (fq. 49).
[4] El-Burhan fi Ulumil Kuran (1/456).
[5] Fadail Kuran, Ebu Fadl er-Raziju (fq. 45-46).
[6] Fadail Kuran, Ebu Fadl er-Raziju (fq. 33).
[7] Xhami Bejanul Ilmi ve Fadlihi (2/166).
[8] El-Mexhmua (1/38).
[9] Mukadime, Ibn Halduni (fq. 538-539).
[10] Tedhkiretu Sami’ ve Mutekelimi fi Adab el-Alimi vel Mutealimi (fq. 166-167).
[11] El-Adab esh-Sher’ije (2/35).
[12] Fetava el-Kubra (2/235).
[14] El-xhami’ li ehakami Kuran, Kurtubiu 17/134).
[15] Ealam en-Nubuveti, imam Maverdiju (fq. 69), që e kam marrë prej librit “Veçoritë e Kuranit”, Fehd er-Rumiju (fq. 162-163).
[16] Iëxhaz el-Kuran (242).
[17] Min Hasais el-Kuran, Fehd er-Rumiju (fq. 161).
[18] Min Hasais el-Kuran, Fehd er-Rumiju (fq. 162).
