– Porosia e nëntë:
Më herët thoshin: “Kuranin nuk e mësoj prej Mus’hafit tim dhe as dijen prej librave të mi.” Prandaj kush prej jush e përfundon Kuranin dhe bëhet hafëz, le ta lexojë atë para ndonjë hafëzi të njohur për dijen e tij. Nëse ke mundësi të lexosh para atij që ka ixhazet (diplomë, autorizim) me isnad (zinxhir i njerëzve të besueshëm që e kanë përcjellë leximin prej te Pejgamberi, alejhi selam, e këndej) është më mirë. Kjo është rruga që ua trashëguan të parët tanë pasardhësve të tyre. Madje isnadi llogaritet prej veçorive të këtij umeti. Muhamed ibn el-Munkediri, Allahu e mëshiroftë, thoshte: “Të lexohet përmendsh Kurani me zinxhir të leximit është prej sunetit.”
Urve thoshte: “Leximi përmendsh i Kuranit është sunet prej suneteve, prandaj lexojeni ashtu si e mësuat përmendsh.”
I pari ishte Pejgamberi, alejhi selam, që e mori në këtë mënyrë prej Xhibrilit n, i cili për çdo natë të Ramazanit ia lexonte Kuranin Pejgamberit, alejhi selam, ashtu siç e përcjell Ibn Abasi h i cili thotë: “Pejgamberi, alejhi selam, ishte më bujari ndër njerëzit dhe bujaria e tij edhe më tepër shtohej në Ramazan pasi e takonte Xhibrilin për çdo natë dhe e lexonin bashkërisht Kuranin. Kjo e bënte Pejgamberin, alejhi selam, të ishte më bujar në mirësi se era e lehtë e freskët.”[1]
Leximi i drejtë i shkronjave, leximi i mirë dhe respektimi i rregullave të texhvidit nuk është teprim dhe ngarkesë, porse është gjë e kërkuar gjatë leximit të Kuranit. Në anën tjetër kemi lexim të ngarkuar, prej të cilit na e kanë tërhequr vërejtjen dijetarët e hershëm e të vonshëm.
Imam Dhehebiu, Allahu e mëshiroftë, tha: “Te disa hafëzë të Kuranit vërejmë që i kushtojnë pak më tepër se që duhet rëndësi texhvidit dhe shqiptimit të shkronjave. Aq shumë thellohen në këtë fushë derisa bëhet preokupimi kryesor i tyre. Por kjo dikur bëhet pengesë, sepse gjatë leximit nuk u intereson më përsiatja e kuptimeve të Kuranit, i largon nga përulja gjatë leximit të Kuranit, i çon në vetëpëlqim dhe mendjemadhësi para hafëzëve të tjerë, dhe u duken të tjerët se nuk dinë të lexojnë mirë Kuranin.”[2]
Ibn el-Kajimi, Allahu e mëshiroftë, këtë dukuri e llogariti prej vesveseve. Pra, vesvese në nxjerrjen dhe shqiptimin e shkronjave. Ai, pasi i përcolli disa mendime të dijetarëve në këtë tematikë, tha: “Për qëllim është se dijetarët e urrejnë leximin e ngarkuar dhe teprimin në shqiptimin e shkronjave. Kush e mediton udhëzimin e Pejgamberit m se si çdo populli ua pohonte leximin e tyre, do t’i bëhet e qartë se teprimi në shqiptimin e shkronjave dhe vesveset në nxjerrjen e shkronjave nuk është prej traditës së tij.”[3]
Por, ikja nga ky fenomen nuk duhet të na çojë në braktisjen e texhvidit. Qëllimi është mos të tejkalohen kufijtë e normales dhe profesionistët e kësaj fushe t’ia japin hakun leximit.
– Porosia e dhjetë:
Kur u prinë myslimanëve në namaz, kërkoj mbrojtje tek Allahu për ty, të bëhesh si ai që dëshiron njerëzit të falen pas tij dhe të shkojnë tek ai, e kjo ta çojë në vetëpëlqim.
Muavije ibn Kura, Allahu e mëshiroftë, tregon se e dëgjoi Abdullah ibn Mugafalin h duke thënë: “Pejgamberi, alejhi selam, në ditën e çlirimit të Mekës, gjatë udhëtimit ishte i hipur në devenë e tij dhe rrugës e lexonte suren Fet’h. E lexonte më zë të lartë, e zbukuronte zërin gjatë leximit dhe e përsëriste suren.” Muavije thoshte: “Dua t’ju tregoj për mënyrën se si e përshkroi Abdullah ibn Mugafali mënyrën e leximit të Pejgamberit m, por kam frikë se njerëzit do të mblidhen rreth meje.”[4]
A po e sheh devotshmërinë dhe qëndrimin e tij në momentin që dëshironte t’u tregonte për leximin e Pejgamberit, alejhi selam, e vallë si do të jetë gjendja e atij që e ka për synim ta zbukurojë zërin që sa më shumë njerëz të falen pas tij?!
Prej tre personave që do të thirren për llogaridhënie në Ditën e Kiametit, i pari prej tyre do të jetë hafëzi i Kuranit: “Do të sillet personi që mori dijeni dhe e lexoi Kuranin. I prezantohen atij dhuntitë e Allahut që ia dha në dynja, i njeh ato dhe i pohon. Allahu i thotë: – A nuk ta mësova shpalljen (Kuranin) që ia zbrita të dërguarit Tim? Hafëzi thotë: – Po, o Zot. Allahu i thotë: – E çfarë punove me atë që e mësove? Hafëzi thotë: – Mësova për vete dhe ua mësova të tjerëve dhe e lexova Kuranin për hir Tëndin. Allahu i thotë: – Po gënjen! Pastaj Allahu i thotë: – Mësove që njerëzit të thonë se filani është dijetar dhe doje që njerëzit të thonin se filani është hafëz, ashtu edhe u tha. Pastaj jep urdhër të dërgohet në zjarr. E marrin melekët e tërheqin zvarrë për toke me fytyrën e tij derisa e hedhin në zjarr.”[5]
Imam Axhuriju, Allahu e mëshiroftë, tha: “Atij që Allahu i dha zë të bukur ta lexojë Kuranin, duhet ta dijë se Allahu e veçoi me një mirësi të madhe. Prandaj, le ta kuptojë mirë vlerën e mirësisë që e veçoi Allahu me të. Kuranin le ta lexojë për hir të Allahut e jo për krijesat. Le të ketë kujdes nga dëshira për të arritur mirësitë kalimtare të dynjasë, e zemra e tij të anojë e të lexojë për njerëzit, që ata ta lavdërojnë dhe ta përmendin, e të arrijë deri te pozita dhe te lidhjet me mbretërit e pushtetarët, duke e refuzuar çdo lidhje me masën e gjerë. Kujt i anon shpirti kah ajo që e ndaloi Allahu, rrezik është që zëri i tij i bukur të jetë sprovë për të. Zëri i bukur i bën dobi atij kur ia ka frikën Allahut në vetmi dhe publik. Ai me zërin e tij duhet të synojë që nëpërmjet leximit të Kuranit t’i kthjellë zemrat e shkujdesura, t’ua bëjë të dashura gjërat që Allahu i nxiti të shkojnë pas tyre dhe të largohen prej gjërave që i ndaloi. Kush e ka këtë synim, përfiton ai vetë dhe përfitojnë njerëzit nga zëri i tij i bukur.”[6]
– Porosia e njëmbëdhjetë:
Ki kujdes nga vetëpëlqimi, sepse ai është fatkeqësia dhe e keqja e madhe! Kur shejtani i afrohet ndonjërit prej jush dhe i thotë: E përfundove Kuranin, tani je hafëz, ti je më i mirë se filani dhe filani, ti je prej të dashurve të Allahut dhe të veçuarve të Tij, ti je më meritor se filani të jesh imam dhe prijës!
Kujdes dy herë, o ju hafëzë, t’i përngjasoni atij që tha: “Unë jam më i mirë se ai. Mua më ke krijuar prej zjarrit, kurse atë prej balte.” (Sad: 76), dhe kështu e meritoi ndëshkimin: “Dhe mallkimi Im do të jetë mbi ty deri në Ditën e Gjykimit.” (Sad: 77)
– Porosia e dymbëdhjetë:
Respektimi i të moshuarve është nga respektimi i Allahut. Hafëzi nuk duhet ta teprojë e as ta neglizhojë respektimin e të moshuarve. Për këtë shkak ai i respekton dhe i nderon mësuesit dhe hoxhallarët e tij. Ata janë më meritorët të lutemi për ta në mungesën e tyre, t’i lavdërojmë, të kërkojmë falje për ta dhe t’i mbajmë lidhjet me ta.
Edhe ndaj atyre që mësoni bashkë Kuranin keni hak; t’i respektoni, të silleni mirë, t’i doni për Allahun dhe t’i vëllazëroni për hir të Tijin. Andaj jepjani hakun secilit sipas hakut që e meriton.
– Porosia e trembëdhjetë:
E keni lexuar në Kuran fjalën e Allahut për xhindet, ku thotë: “Kur Ne dërguam te ti një grup xhindesh për ta dëgjuar Kuranin, ata, kur erdhën, i thanë njëri-tjetrit: ‘Heshtni!’ Dhe kur përfundoi (leximi), ata u kthyen te populli i tyre si këshillues. Ata thanë: “O populli ynë! Ne dëgjuam një Libër të shpallur pas Musait, i cili vërteton shpalljet para tij, udhëzon nga e vërteta dhe tregon rrugën e drejtë. O populli ynë, përgjigjiuni thirrësit të Allahut dhe besojini Atij! Ai do t’jua falë gjynahet tuaja dhe do t’ju shpëtojë prej dënimit të dhembshëm.” (El-Akhaf: 29-31)
Pse të mos jeni sikur ata, të paralajmëroni dhe të thirrni në fe, të bëheni flakadan i mirësisë dhe udhëzimit për njerëzit? A keni lexuar në Kuran për jetëshkrimin e pejgamberëve dhe thirrësve në fenë e Allahut? A i keni lexuar në Kuran fjalët e Allahut: “E kush flet më bukur se ai që i fton njerëzit drejt Allahut, bën vepra të mira dhe thotë: ‘Unë, me të vërtetë jam mysliman’.” (Fusilet: 33)?
Ka prej moshatarëve tuaj që nuk e njohin dhe nuk ecin në këtë rrugë. Pse nuk ia obligoni vetes t’i merrni ata për dore, e të ecin me ju rrugës që ju ecni në të? Ai që e udhëzon tjetrin kah e mira, e ka shpërblimin si të atij që e punon. Kush thërret për në udhëzim, ka shpërblimin e njëjtë si të atij që e ndjek këtë udhëzim, pa pakësuar gjë nga shpërblimi i tij.
– Porosia e katërmbëdhjetë:
Disa hafëzë, pasi Allahu ua mundësoi ta përfundonin Kuranin, e shtoi mirësinë e Tij mbi ta, ua mundësoi që t’ua mësonin leximin e Kuranit të tjerëve. Ata qëndrojnë në xhamitë e Allahut, i mësojnë nxënësit dhe shumicën e kohës e kalojnë në xhami. Mësimdhënia u merr kohë dhe mund, kështu që privohen nga shumë gjëra që i përjetojnë moshatarët e tyre. Ndodh që vetja t’i nxitë të hulumtojnë një punë tjetër, apo t’u thotë që frytet e punës së tyre janë të kufizuara, apo të shkojnë në vend tjetër më të mirë se ku gjenden, apo t’i shohin të tjerët në fushat e davetit se kanë më shumë rezultate dhe veprimtari . Pasha Allahun, fushëveprimi dhe vendet e punës suaj janë më të mirat, ngase ju gjendeni në një mirësi gjithëpërfshirëse. Më i miri ndër ju është ai që e mëson Kuranin dhe ua mëson të tjerëve.
Mjerë për ju nëse i dëgjoni zërat e të pabindurve që thërrasin për dështimin e fushëveprimeve edukative dhe braktisjen e tyre.
– Porosia e pesëmbëdhjetë:
Prej faktorëve që ndihmojnë të lexohet Kurani në vazhdimësi është të përcaktosh një pjesë të caktuar të Kuranit që e lexon për çdo ditë. Pra, e ndan Kuranin në disa pjesë dhe e lexon pjesën e caktuar për atë ditë. Ky është një sunet që shumica nuk e dinë dhe ka prej hafëzëve që nuk e praktikojnë.
Baza e këtij suneti është hadithi i Abdullah ibn Amrit, i cili tregon: “Agjëroja për çdo ditë dhe e përfundoja hatme Kuranin për çdo natë. I shkoi lajmi Pejgamberit, alejhi selam, e më thirri menjëherë për ta takuar. Kur shkova më tha: – Më treguan që agjëron për çdo ditë dhe e bën hatme Kuranin për çdo natë? I thashë: – E vërtetë është! Por, o i Dërguari i Allahut me veprat e mia e synoj veç të mirën. Pejgamberi alejhi selam, tha: – Për çdo muaj agjëro tri ditë dhe për çdo muaj bëje një hatme. I thashë: – Mundem më shumë se kaq! Më tha: – Për çdo njëzet ditë bëje një hatme. I thashë: – Mundem më shumë se kaq! Më tha: – Për çdo shtatë ditë bëje një hatme dhe mos shto më shumë se kaq; dije që ndaj gruas sate ke hak, ndaj mysafirëve ke hak dhe ndaj trupit tënd ke hak. Sa më shumë që e shtrëngoja, aq më tepër ai e shtrëngonte me mua, derisa më tha: – Ku e di ti, ndoshta ke jetë të gjatë (e në pleqëri të humb fuqia dhe nuk mund të bësh vepra sikur sot, andaj ruaje fuqinë)! Me të vërtetë, Allahu më dha jetë të gjatë dhe e arrita atë që ma tha Pejgamberi, alejhi selam, e i thashë vetes sikur ta pranoja lehtësimin që ma ofroi Pejgamberi m, për mua do të ishte më e dashur se ajo që e zgjodha vetë.”[7]
Omer ibn Hatabi transmeton se Pejgamberi, alejhi selam, ka thënë: “Atë që e zë gjumi dhe nuk zgjohet për ta lexuar pjesën e caktuar të Kuranit (që e lexon rregullisht), ose një pjesë të tij, pastaj atë e lexon në mes namazit të sabahut dhe namazit të drekës, i shkruhet atij sikurse ta ketë lexuar natën.”[8]
Jezid ibn el-Hadi tregon se ishte pyetur nga Nafiu ibn Xhubejr ibn Mutimi: – Për sa kohë e bën hatme Kuranin? I thashë: – Nuk kam caktuar kohë të veçantë kur ta përfundoj, lexoj sa të mundem brenda ditës dhe natës. Nafiu më tha: – Mos thuaj ashtu, sepse Pejgamberi, alejhi selam, ka thënë: ‘Lexova një pjesë të caktuar të Kuranit’. [9]
Evs ibn Hudhejfe Thekafij h tregon: “Shkuam një delegacion prej fisit Thekif te Pejgamberi, alejhi selam. Shkruesit e marrëveshjes i gostiti në shtëpinë e tij El-Mugire ibn Shu’bes, ndërsa fisin Beni Malik e gostiti Pejgamberi, alejhi selam, në një tendë që i takonte atij. Për çdo natë pas namazit të jacisë vinte na vizitonte, qëndronte në këmbë dhe bisedonte me ne. Aq shumë që qëndronte në këmbë, saqë herë pas here mbështetej në njërën këmbë, e pastaj në këmbën tjetër. Më shumë na tregonte për vuajtjet që i kishte përjetuar nga fisi i tij i kurejshëve në Mekë dhe na tha: – Nuk ishim të barabartë me ta; ishim të dobët dhe përbuzeshim në Mekë e, kur erdhëm në Medinë, filluan luftërat mes nesh, herë ne i fitonim ata, e herë ata na fitonin ne. Një natë u vonua dhe nuk erdhi në kohën që zakonisht vinte. E pyetëm: – Sonte nuk erdhe në kohë? Tha: – Nuk munda ta lexoja pjesën e caktuar të Kuranit që zakonisht e lexoj për çdo ditë. Prandaj nuk e pëlqeva të vija derisa ta përfundoja. Evsi thotë: – I pyeta sahabët se si e ndanin Kuranin për ta lexuar në përditshmëri. Thanë: – Tri sure, pesë sure, njëmbëdhjetë sure, trembëdhjetë sure dhe suret e shkurtra (prej sures Kaf e deri në fund të Mus’hafit).”[10]
Sahabët dhe gjeneratat që erdhën pas tyre kujdeseshin të ecnin sipas kësaj tradite dhe ta zbatonin atë. Shumica prej tyre e bënin hatme Kuranin në çdo shtatë ditë, sipas të gjitha transmetimeve që përcillen:
Aisha i thoshte: “Unë e lexoj pjesën time të Kuranit, apo thoshte një të shtatën, duke qenë ulur në shtrat apo mbi krevatin tim.”
Abdullahu thoshte: “Mos e bëni hatme Kuranin për çdo tri ditë, po bëjeni për çdo shtatë ditë dhe kujdesuni ta lexoni hisen e caktuar të Kuranit për çdo ditë.”
Hajthemi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Hyra tek Abdullah ibn Amri h dhe e gjeta duke lexuar në Mus’haf e më tha: ‘Kjo është pjesa e Kuranit që e lexoj gjatë natës’. ”
Që mos ta zgjasim më tepër, ka shumë dëshmi dhe lajme për rastet e tyre, kushdo që dëshiron të zgjerohet në këtë tematikë, le t’u kthehet librave ku trajtohen vlerat e Kuranit.
Prej sunetit është që hisja të caktohet sipas sureve e jo sipas xhuzit. Ibn Tejmije, Allahu e mëshiroftë, e trajtoi këtë mesele gjerësisht dhe e vërtetoi me argumente të shumta që hisja caktohet me sure.[11]
– Dhe për fund:
Gjeneratat e para e kishin traditë ta porosisnin hafëzin e Kuranit, e unë do t’i sillja disa prej perlave, porosive dhe këshillave të tyre.
Xhabir ibn Abdullahu transmeton dhe thotë: “Qëndronim bashkë disa prej sahabëve dhe lexonim Kuran, në mesin tonë kishte beduinë dhe joarabë. Ndërkohë erdhi Pejgamberi, alejhi selam, e pasi na dëgjoi si po lexonim Kuran, na tha: ‘Lexojeni Kuranin ashtu si e lexoni, sepse të gjithë e keni mirë. Do të vijë një kohë kur disa njerëz do ta teprojnë në drejtleximin e Kuranit sikur që e drejtojnë shigjetën, do ta përdorin Kuranin për përfitime të dynjasë dhe nuk e kërkojnë shpërblimin e ahiretit.”[12]
Ebu Musa el-Eshariju i tuboi diku treqind hafëzë dhe, pasi e madhëroi Kuranin, u tha: “Ky Kuran do të jetë argument për ose kundër jush. Andaj ndiqni Kuranin para se ai t’ju ndjekë ju; ngase ai që e ndjek Kuranin, e fut në kopshtet e Xhenetit, e atë që e ndjek Kurani, e përmbys në qafë dhe e hedh në zjarr të Xhehenemit.”[13]
Fudajl ibn Ijadi, Allahu e mëshiroftë, tha: “Hafëzi i Kuranit nuk duhet të jetë nevojtar për krijesat, po ata duhet të kenë nevojë për të. Hafëzi i Kuranit është bartës i flamurit të Islamit, nuk i ka hije atij të flasë marrëzira me të marrin, e as të jetë i shkujdesur me të shkujdesurin dhe as të dëfrehet me të shthururin.”[14]
Një prej porosive më të bukura është ajo e imam Axhurijut në librin e tij Ahlak Ehlu Kuran (“Morali i hafëzëve”), një libër që çdo hafëz duhet ta lexojë, porosia është e gjatë, po unë do ta shkurtoj me lejen e Allahut. Imam Axhuriju, Allahu e mëshiroftë, tha: “Gjëja e parë që duhet të shfaqë hafëzi i Kuranit është devotshmëria në publik dhe në vetmi. Duhet të ketë kujdes në ushqimin, pijen, veshjen dhe vendbanimin e tij. Të jetë i informuar për kohën ku jeton dhe njerëzit që janë prishur. Ky ruhet prej tyre për ta ruajtur fenë, merret me veten. Brenga e tij është t’i përmirësojë të metat e veta, ta ruajë gjuhën e t’i zgjedhë fjalët.”[15]
Po ashtu tha: “Kur e lexon Kuranin, e lexon me meditim dhe kuptim. Brenga e tij është ta kuptojë urdhrin e Allahut për gjërat që ia obligoi t’i veprojë dhe të largohet nga ndalesat që ia ndaloi t’i veprojë. Assesi nuk duhet ta ketë për synim se kur do ta përfundojë suren. Ambicia e tij duhet të jetë: Kur do të lidhem veç me Allahun? Kur do të jem prej të devotshmëve? Kur do të jem prej bamirësve? Kur do të jem prej atyre që i mbështeten Allahut? Kur do të jem prej të përulurve? Kur do të jem prej durimtarëve? Kur do të jem prej të sinqertëve? Kur do të jem prej të nënshtruarve? Kur do të jem asket në dynja? Kur do ta dua ahiretin? Kur do të pendohem prej gjynaheve? Kur do t’i njoh dhuntitë që i posedoj? Kur do ta falënderoj Allahun për to? Kur do ta kuptoj më mirë mesazhin e Allahut? Kur do ta kuptoj atë që e lexoj? Kur do ta mposht nefsin? Kur do të luftoj për hir të Allahut? Kur do ta ruaj gjuhën? Kur do ta ul shikimin? Kur do ta ruaj organin nga imoraliteti? Kur do të turpërohem prej Allahut ashtu si e meriton?”[16]
(Pjesë nga libri: “Nxënia përmendsh e Kuranit” – është i përkthyer në shqip)
Dr. Muhamed ed Duvejshi
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
[1] Buhariu (6), Muslimi (2308).
[2] Bejanu Zegali Ilmi, imam Dhehebiu (fq. 25).
[3] Igathetu Lehfan (1/254).
[4] Buhariu (4281), Muslimi (794).
[5] Muslimi (1905).
[6] Ahlak Ehlu Kuran (fq. 161).
[7] Është hadith i gjatë dhe i njohur, e transmetojnë shumë prej imamëve, ndër ta imam Buhariu në 15 vende në librin e tij, dhe po ashtu imam Muslimi (1159).
[8] Muslimi (747).
[9] Ebu Davudi (2931), imam Merveziu në Kijamu Lejl (751).
[10] Ibn Maxhe (5431), Ebu Davudi (3931), disa prej dijetarëve thanë që hadithi është i dobët, e Hafidh el-Irakiju tha që hadithi është i mirë në vlerësimin e haditheve të librit Ihja Ulumi Din. Ibn Haxheri të njëjtën e tha në vlerësimin e librit el-Futuhat të Ibn Alanit. Ibn Kethiri e përmendi këtë hadith në tefsirin e tij, duke u argumentuar se suret e shkurtra fillojnë prej te surja Kaf. Ibn Tejmije u argumentua me këtë hadith në fjalimin e tij për ndarjen e Kuranit me sure e jo me xhuza.
[11] Fetava (13/109-114).
[12] Ahmedi (14849), Ebu Davudi (830), Axhuriju në librin Ahlak Ehlu Kuran (fq. 29).
[13] Darimiu (3328), Axhuriju në Fadail Kuran (fq. 3).
[14] Axhurij (fq. 37), Ebu Nuajmi (8/92).
[15] Ahlak Ehlu Kuran (fq. 77).
[16] Ahlak Ehlu Kuran (fq. 79).
