– Prindi im i dashur! Dje u morëm vesh që sot të bashkëbisedojmë rreth periudhës kur fillon bartja e përgjegjësisë fetare dhe adoleshencës. Së pari, mendoj se është me rëndësi të caktojmë qartë se kur fillon kjo periudhë dhe kur llogaritet njeriu i rritur e përgjegjës për përgjegjësitë fetare?
* Po, biri im! Hapi i parë në këtë tematikë është t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje. Por, para se të fillojmë të bisedojmë për çfarëdo çështjeje që ka të bëjë me përgjegjësinë fetare dhe adoleshencën, patjetër duhet të përcaktojmë saktë fillimin e kësaj periudhe.
Islami i kushton rëndësi të veçantë kësaj periudhe jetësore, sepse prej këtu fillon bartja e përgjegjësisë fetare dhe këtu gdhendet kufiri mes dy periudhave: të fëmijërisë dhe asaj të moshuar, prandaj caktoi shenja të qarta treguese me kufij të caktuar, që të mos përzihen shenjat e të mos ngatërrohen periudhat.
Shenja e parë e adoleshencës është dalja e spermës prej organit (ejakulimi – të bërët xhunub), qoftë në gjumë, qoftë zgjuar.
Shenja e dytë e adoleshencës është dalja e qimeve përreth organit të mashkullit dhe organit të femrës.
Shenja e tretë e adoleshencës është arritja e moshës pesëmbëdhjetëvjeçare sipas llogarive të kalendarit hënor. Gabojnë ata që moshën e llogarisin sipas kalendarit gregorian dhe e marrin për bazë këtë mënyrë të llogaritjes.
Te femrat shtohen edhe dy shenja të tjera ndryshe nga djemtë: menstruacionet dhe shtatzënia.[1]
Nëse njëra prej këtyre shenjave paraqitet te djemtë ose te vajzat, ai ose ajo tashmë ka hyrë në moshën e adoleshencës (pubertetit). Paraqitja e njërës prej këtyre shenjave tregon se puberteti ka filluar dhe nuk ka nevojë të pritet të paraqiten shenjat e tjera. Mjafton paraqitja e njërës prej tyre që të llogaritet se ka hyrë në moshën madhore.
– Babi im! Sa bukur do të ishte të më kujtoje disa prej rregullave që ndërlidhen me ejakulimin?
* Biri im, ke shtruar një çështje me rëndësi. Shumë të rinj befasohen nga ndryshimet që pësojnë kur hyjnë në moshën e pubertetit. Shpeshherë i gjen të papërgatitur me dije fetare. Zakonisht nuk i njohin rregullat (në veçanti rregullat e daljes së spermës) ose i njohin përciptas. Problemi bëhet më i thellë kur prej turpit nuk pyesin askënd, gjë që i çon në gabime, për të cilat nuk arsyetohen, përderisa ka njerëz kompetentë të dijes që me shumë lehtësi u përgjigjen pyetjeve të tyre, si: hoxhallarët, prindërit ose mësuesit e tyre.
Andaj, biri im, dije se epshi është shkak që të dalë lëng prej organit gjenital, që ndahet në dy lloje:
- Lëngu i quajtur “el medhij (lëng paraspermal)” është sekrecion i hollë, që del menjëherë pas ndjenjës së epshit, del pa vrull dhe pa e ndier se ka dalë. Ky lëng është i papastër, që nënkupton se, kur del, duhet të pastrohet organi gjenital dhe të merret abdes. Dalja e këtij lëngu nuk e obligon guslin (larjen e krejt trupit), por vetëm abdesin.
- Lëngu i quajtur “el menij (sperma)” është sekrecion me ngjyrë të bardhë, i trashë, del me vrull dhe kënaqësi. Sipas mendimit më të saktë të dijetarëve ai llogaritet i pastër. Dalja e tij e obligon guslin (larjen e krejt trupit), pavarësisht a del në gjumë apo duke qenë zgjuar. Nëse e nxjerr me qëllim (pra, nëse i riu ejakulon me qëllim) duke qenë agjërueshëm, agjërimi i tij prishet e, nëse del prej agjëruesit duke qenë në gjumë ose paqëllimshëm, atëherë agjërimi i tij është i saktë.
– Babi im! Ka të rinj që, kur vjen koha e namazit të drekës, i zë të papastër. Janë bërë xhunubë në gjumë dhe, kur janë zgjuar, nuk janë pastruar në shtëpi[2]. Për të mos u vonuar, janë nisur menjëherë për në shkollë. E keqja është se namazin e drekës e falin pa u pastruar prej xhunubllëkut!
* Biri im! Kjo gjë është e rrezikshme. Myslimanit nuk i lejohet të falë namazin duke qenë xhunub derisa të pastrohet. Nëse ndodh të bëhet xhunub (në gjumë ose duke qenë zgjuar), turpi assesi nuk duhet të jetë pengesë që ai të marrë leje të shkojë në shtëpi (ose diku tjetër) që të pastrohet. E, nëse kërkon leje dhe nuk i jepet, ndërkohë koha kur del prej shkollës i mjafton atij të shkojë në shtëpi që të pastrohet dhe ta falë namazin me kohë, atëherë nuk është problem nëse e vonon namazin (brenda kohës së vet) derisa të shkojë në shtëpi, pastrohet dhe e fal namazin e drekës në shtëpi.
– Babi im! Po thua se hyrja në këtë moshë nënkupton se fillojnë edhe përgjegjësitë fetare. Çka do të thotë përgjegjësi fetare, a ma sqaron?
* Biri im! Më herët lapsi ka qenë i ngritur prej teje (pra, s’janë shkruar veprat e këqija dhe s’ke qenë i obliguar t’i kryesh detyrimet fetare), ndërsa tash, me hyrjen në periudhën e pubertetit, fillojnë edhe përgjegjësitë fetare. Kjo do të thotë se obligohesh me obligimet e të rriturve, obligohesh të marrësh abdes për të falur namazin, obligohesh të marrësh gusël (të lash krejt trupin kur bëhesh xhunub), obligohesh të falësh namazin, obligohesh me agjërimin e Ramazanit, obligohesh me kryerjen e haxhillëkut, obligohesh të thërrasësh në të mirën dhe të ndalosh të keqen etj.
Që kur të hysh në këtë moshë nis regjistrimi i gjynaheve dhe gabimeve të tua: përgojimi, bartja e fjalëve, mosrespektimi i prindërve, shikimi në haram, e shumë vepra të tjera që i ka ndaluar Allahu. Nëse i vepron ato, të shkruhen dhe e merr ndëshkimin që e meriton në Ditën e Kiametit, kurse më herët, para kësaj moshe, nuk të është shkruar asnjë e keqe që ke punuar. Çdo urdhër që ke kryer dhe prej çdo ndalese që je larguar më herët ka qenë në të mirën tënde. Në këtë mënyrë je edukuar, je kalitur dhe je parapërgatitur për këtë periudhë të rëndësishme të jetës.
– Mirë e kuptova këtë gjë, por, nëse një i ri sprovohet me prind jofetar, i cili e edukon fëmijën në rrugën që nuk është i kënaqur Allahu, a arsyetohet fëmija në këtë rast?
* Jo, biri im, këto rrethana nuk e shfajësojnë. Kupto që ai tanimë është përgjegjës për veten e tij. As prindi e as ndokush tjetër nuk merr diçka prej gjynaheve të fëmijës. Nëse prindi të urdhëron në mëkatim dhe të pengon në të mirën, nuk lejohet t’i bindesh atij. E, nëse i bindesh të veprosh ndonjë të keqe ose prindi bën një të keqe e ti shkon rrugës së tij dhe e bën të njëjtën gjë, ti e merr gjynahun të plotë dhe prindit nuk i pakësohet gjë prej gjynahut tënd. Po pra, edhe ai mund të marrë gjynah, sepse të ka thirrur të shkosh rrugës së tij e të punosh si ai, por kjo ndodh ashtu si e përshkroi Pejgamberi, alejhi selam: “Kush thërret për në devijim, e merr gjynahun e atyre që e ndjekin dhe i përgjigjen thirrjes së tij, pa pakësuar gjë nga gjynahu i tyre.”[3]
– Me sa po kuptoj nga kjo që përmende, po i bie se, nëse babai ose nëna nuk e zgjojnë fëmijën për namazin e sabahut, fëmija nuk ka arsyetim?
* Pikërisht, biri im! E ke kuptuar drejt. Ai e ka për detyrë të kujdeset për veten e tij, prandaj duhet të kërkojë prej babait ose prej nënës a prej të tjerëve që ta zgjojnë për namazin e sabahut. Nëse nuk e ka këtë mundësi, atëherë le t’i marrë masat e duhura, veçmas në këtë kohë kur gjërat janë lehtësuar: le ta kurdisë orën ose alarmin në celular, le të kërkojë prej ndonjë shoku ta thërrasë në telefon etj.
– Babi im, disa të rinj po arsyetohen me pretekstin se Allahu e ka ngritur lapsin prej atij që është në gjumë derisa të zgjohet! Sa është i qëndrueshëm ky argumentim?
* Biri im, argumentimi është i drejtë për atë që i merr të gjitha masat e mundshme për t’u zgjuar për namaz. Nëse ai bie të flejë herët, e rregullon alarmin dhe i merr shkaqet e mundshme që i posedon të zgjohet për namaz, atëherë ky arsyetohet. Por, zakonisht këtij personi nuk i ikën namazi, sepse gati çdoherë zgjohet me kohë. Mirëpo, nëse kjo fillon t’i bëhet zakon, pra, nuk zgjohet asnjë ditë ose më shumë nuk zgjohet sesa që zgjohet, atëherë kjo është argument për shkujdesjen dhe neglizhencën e tij në raport me namazin e sabahut.
– Babi im, mirë e kuptova këtë që ma shpjegove! Kam vërejtur disa të rinj që ankohen se janë të paaftë të kryejnë disa prej obligimeve fetare, sepse ende e shohin veten të vegjël?
* Ti e ke bindjen e plotë që Allahu të krijoi dhe që Allahu është më i dituri për ty, për aftësitë, për lakmitë dhe për ëndjet e tua: “E si të mos dijë Ai që ka krijuar gjithçka, kur Ai njeh çdo gjë me imtësi dhe është i Gjithinformuari?!” (El Mulk, 14)
Allahu i Lartmadhëruar e zgjodhi pikërisht këtë periudhë që të jetë fillimi i bartjes së përgjegjësisë fetare, që do të thotë se ti je i aftë të bartësh përgjegjësitë fetare, të zbatosh urdhrat dhe të largohesh prej ndalesave.
Dr. Muhamed ed Duvejshi
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
(Pjesë nga libri: “BIRI IM, TASHMË JE BËRË BURRË” – i përkthyer në gjuhën shqipe)
[1] Ose dalja e qimeve në pjesë të tjera të trupit, si: nënsqetullat te djemtë e te vajzat ose paraqitja e mustaqeve dhe qimeve të mjekrës te djemtë etj. (sh. p.)
[2] Nëse janë bërë xhunubë natën, para namazit të sabahut, ata është dashur të pastroheshin dhe të falnin namazin e sabahut, sepse nuk lejohet të falen pa u pastruar ose të mos falen fare. Ndërkaq, te ky dialog qëllimi është se ata janë bërë xhunubë pas namazit të sabahut dhe, kur janë zgjuar, janë nisur për në shkollë, pa u pastruar. (sh. p.)
[4] Muslimi (2674).
