Kanë ardhur shumë argumente që tregojnë se dhikrit të përgjithshëm i thonë lutje. Me lutje këtu për qëllim është lutja e kërkesës.
Prej argumenteve është hadithi që e përcjell Ibn Abasi se Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, gjatë vështirësisë thoshte: “La ilahe il-lAllahu el-Adhimu el-Halimu, la ilahe il-lAllahu Rabbul Arshil Adhimi, la ilahe il-lAllahu Rabbus semavati ve Rabbul erdi ve Rabbul Arshil kerim[1].”[2]
Me një transmetim tjetër që e shënon imam Buhariu (numri i hadithit 6345) thuhet: “Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, gjatë vështirësive lutej me këto fjalë…”
- Dijetarët e qartësuan këtë çështje:
Husejn ibn Hasen el-Mervezij, Allahu e mëshiroftë, tha: “E pyeta Ibn Ujejne, Allahu e mëshiroftë, për hadithin ku thuhet: ‘Prej lutjeve që më së shumti lutej Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, në Arafat ishte: la ilahe il-lAllahu vahdehu la sherike lehu…[3]’” Më tha: ‘Ky është dhikër dhe në të nuk ka lutje, por Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, përcjell prej Allahut të ketë thënë: ‘Atij që përmendja Ime ia merr kohën dhe nuk i mbetet kohë të më lutet, do t’ia jap atij më të mirën se që ua jap atyre që më luten.’[4]’
Umeje ibn ebi es-Salt kur e lavdëronte Abdullah ibn Xhed’an thoshte:
A ta përmendi nevojën time apo më mjafton turpi yt,
turpin ti e ke tipar dhe veti.
E, nëse dikush të lavdëron një ditë, atij i mjafton lavdërimi yt.
Sufjani, Allahu e mëshiroftë, tha: ‘Kjo krijesë (për qëllim është Abdullah ibn Xhed’an) që njihej për bujar, kur lavdërohej i mjaftonte që të jepte pa i kërkuar! E vallë si është puna me Krijuesin?[5]
El-Hatabij, Allahu e mëshiroftë, tha: “Lutësi kur lutet, e hap lutjen e tij me lavdërimin e Allahut, kështu duke i dhënë përparësi lavdërimit të Allahut para kërkesës së tij. Në këtë rast lavdërimi është quajtur lutje, sepse ai i ka paraprirë lutjes dhe është bërë mjet që çon tek ajo; kjo sipas metodologjisë së atyre që i emërojnë gjërat me emrin e shkaktarit.”[6]
Ibn Tejmije, Allahu e mëshiroftë, tha: “Çdonjëri prej tyre, edhe lutja edhe dhikri, bëjnë pjesë në njëri-tjetrin dhe e përfshijnë njëri-tjetrin.”[7]
– Sipas asaj që u tha më lart, konstatohet se:
- Nëse me lutje për qëllim është lutja e adhurimit, në këtë rast është sinonim i dhikrit.
- Nëse me lutje për qëllim është lutja e kërkesës, në këtë rast lutja e veçon dhikrin e përgjithshëm, ndërsa dhikri mbetet absolutisht më i përgjithshëm se lutja. E, kjo, sepse lutja nuk mund të shkëputet nga fakti që është dhikër, ndërsa dhikri mund të jetë lutje dhe mund të mos jetë lutje.
- Lutja dhe dhikri janë të lidhur reciprokisht me njëri-tjetrin, janë të pandashëm, për faktin që lutja e kërkesës është dhikër, lavdërim, përulje dhe nevojë, sikur që me dhikër synohet të përfitohet dobia dhe të largohet dëmi, të shpresohet shpërblimi dhe të ketë frikë nga dënimi.
Si përfundim arrihet se lidhja në mes lutjes dhe dhikrit mund të jetë sinonim dhe asociacion, ose lidhje e përgjithshme dhe që e veçon të përgjithshmen, ose është lidhje reciproke e pandashme ku nuk mund të paramendohet ndarja prej njëri-tjetrit. Për këtë shkak shumica e librave që janë shkruar për dhikrin i përfshijnë në to edhe lutjet dhe e kundërta.”[8]
Por, zakonisht kur përmendet dhikri e ka për qëllim kuptimin e vet të veçantë dhe kur përmendet lutja për qëllim e ka lutjen e kërkesës. Abdurrahman ibn Hasen, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Kur përmendet fjala lutje në Kuran, në Sunet, në gjuhën arabe, në gjuhën e sahabëve dhe të atyre që vijnë pas tyre prej dijetarëve, për qëllim më së shumti e kanë lutjen e dëshirës dhe kërkesës. Kështu thanë dijetarët e gjuhës dhe të tjerët.”[9]
Leximi i Kuranit është më i vlefshëm se dhikri dhe lutja e përgjithshme; dhikri është më i vlefshëm se lutja, ndërsa shqiptimi i dhikrit të përcaktuar me kohë, vend ose gjendje, është më i vlefshmi.
Ibn el-Kajimi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Leximi i Kuranit është më i vlefshëm se dhikri, ndërsa dhikri është më i vlefshëm se lutja nga aspekti i këndvështrimit të dukshëm të çdonjërit prej tyre. Nganjëherë mund të vijë situata që më i vogli në vlerë të bëhet më meritor se më i miri në vlerë. E në këtë rast nuk lejohet që të braktiset më meritori dhe të shkohet drejt atij që është më i mirë në vlerë. Kjo i bie të jetë sikur në rastin e tesbihut në ruku dhe në sexhde, ku thënia e tij është më e mirë se leximi i Kuranit, bile leximi i Kuranit në ruku dhe sexhde ndalohet. Po ashtu dhikri që bëhet pas ngritjes nga rukuja është më i mirë në këtë rast se leximi i Kuranit në të. Po ashtu teshehudi si dhe dhikri në mes dy sexhdeve (rabbigfirli, verhamni, vehdini, veafini, verzukni)[10] janë më të mirë se leximi i Kuranit në to. Gjithashtu dhikri që bëhet pas farzit është më i mirë se angazhimi me lexim të Kuranit. Po ashtu përgjigjja e myezinit dhe përsëritja e fjalëve të tij është më e mirë se leximi i Kuranit. Edhe pse, realisht, vlera e Kuranit karshi të gjitha fjalëve të tjera është si vlera e Allahut karshi krijesave të Tij, por për çdo situatë përdoret ajo që është më e përshtatshmja për të.
Kështu është me dhikrin e përkufizuar me vende të veçanta i cili është më i mirë se leximi i përgjithshëm i Kuranit, leximi i përgjithshëm është më i mirë se dhikri i përgjithshëm, përveç nëse do Allahu që t’i vijë robit ndonjë situatë kur dhikri dhe lutja në atë moment të jenë më të dobishëm për të se leximi i Kuranit.
Si për shembull:
Robi t’i kujtojë gjynahet e tij dhe kjo ta nxitë të pendohet duke bërë istigfar. Ose të ndodhet me një situatë ku frikësohet nga dëmi i shejtanëve njerëz dhe xhind, e kjo ta çojë të kapet për dhikrin dhe lutjet që e ruajnë dhe mbrojnë. Po ashtu robi mund të ballafaqohet me ndonjë nevojë të domosdoshme, ku, nëse largohet prej kërkimit dhe përmendjes së nevojës, zemra e tij nuk do të jetë e pranishme në këtë rast, a, nëse drejtohet me lutje dhe kërkimin e saj, krejt zemra e tij tërësisht do t’i drejtohet Allahut, me përulje dhe frikërespekt. Kështu angazhimi i tij me lutje në këtë situatë është më i dobishëm për të, edhe pse leximi i Kuranit dhe dhikri janë më të vlefshëm dhe me shpërblim më të madh se lutja.
Kjo është kaptinë e dobishme që kërkon kuptim të thellë dhe dallim në mes të vlefshmërisë së ndonjë gjëje në vete dhe vlefshmërisë së saj në situata të ndryshme. Kështu secilit ia jep hakun e vet që e meriton dhe çdo gjë vendoset në vendin e vet të duhur.
E pyeta një ditë Ibn Tejmijen, Allahu e mëshiroftë, dhe i thashë: Disa dijetarë janë pyetur se kush është më i dobishëm për robin, tesbihi apo istigfari? Tha: ‘Nëse petku është i pastër, atëherë parfumi dhe uji i lules janë më të dobishëm për të. A, nëse petku është i përlyer, atëherë sapuni dhe uji i nxehtë janë më të dobishëm për të.’ Pastaj më tha: ‘E si do të jetë çështja nëse petku vazhdon të jetë i përlyer?’ ”[11]
[1] “Nuk ka të adhuruar që meriton të adhurohet përveç Allahut të Madhëruar e të Urtë. Nuk ka të adhuruar që meriton të adhurohet përveç Allahut, Zotit të Arshit të Lartësuar. Nuk ka të adhuruar që meriton të adhurohet përveç Allahut, Zotit të qiejve të Tokës dhe Zotit të Arshit Fisnik.” (sh.p.)
[2] Buhariu (7/154) dhe Muslimi (4/2092).
[3] Imam Ahmedi (6922), shejh Albani e vlerësoi të dobët në Daif el-Xhami’ (4464).
[4] Tirmidhiu (2926) dhe e vlerësoi hadithin të mirë, kurse disa të tjerë e vlerësuan të dobët.
[5] Fet’hul Barij (11/176-177).
[6] Sha’nu ed-Dua (fq. 206).
[7] Mexhmu’ el-Fetava (15/19), Beda’i el-Fevaid (3/10).
[8] Ed-Dua ve menziletehu minel akideti el-Islamie (1/77-78).
[9] Fet’hul Mexhid (fq. 180).
[10] “O Allah më fal, më mëshiro, më udhëzo, më jep shëndet dhe më jep furnizim.” (sh.p.)
[11] El-Vabil es-Sajib (fq. 91-92).
Dr. Muhamed Salih el-Munexhid
Pjesë nga libri i përkthyer në shqip: “Domethëniet dhe kuptimet e dhikrit”
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
