SHKAQET DHE FAKTORËT E DËSHTIMIT TË PROJEKTEVE

Për ta vlerësuar një projekt si të dështuar, ai duhet patjetër t’i plotësojë shkaqet e mëposhtme ose disa nga to.

Ato janë:

1. Dëshpërimi dhe dorëzimi:

Rreziku më i madh që i kanoset suksesit të projektit është dëshpërimi i shpejtë dhe dorëzimi përpara pengesave.

Dëshpërimi është i barabartë me vetëvrasjen, prandaj besimtari i vërtetë asnjëherë nuk dëshpërohet nga mëshira e Allahut dhe nuk thyhet përpara provave të dështimit. Përkundrazi, ai merr mësim nga dështimet dhe këtë e shfrytëzon si municion për ta vazhduar rrugën drejt realizimit të qëllimit, me përvojë më të thellë dhe me mendjemprehtësi më të madhe.

Singer-i, shpikësi i makinës qepëse, e harxhoi jetën në shpikjen e një makine qepëse, diku njëzet vjet i shkuan, derisa i kompletoi pjesët dhe e bëri makinën e parë.

Andaj, kujdes o ti i ri, mos iu largo shpresës dhe mos u dorëzo para ndjenjës së dëshpërimit dhe humbjes.

Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, udhëzoi që të nxitohet për në vepra të mira dhe aktivitet, dhe deri në momentin e fundit të kundërshtohet dëshpërimi dhe mbështetja te tjetri: “Nëse ndodh Kiameti e në dorën e ndonjërit prej jush gjendet një fidan, nëse ka mundësi që ta mbjellë para se të ndodhë, le ta mbjellë atë.”^[1]

Përcjell Ibën Xherir prej Imare ibën Huzejme ibën Thabit, i cili kishte thënë: “E dëgjova Omer ibën Hatabin, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, kur babait tim i tha: ‘Çfarë të pengon ta mbjellësh tokën tënde?’

Babai im iu përgjigj: ‘Jam plakur më, vdekjen e kam afër.’

Omeri ia ktheu: ‘Do të të ndihmoj që ta mbjellësh!’

E pashë Omer ibën Hatabin që tokën e mbillte me duart e veta së bashku me babanë tim.^[2]

1. Shpërqendrimi:

Shpërqendrimi në projekte të ndryshme është nga shkaqet e dështimit në veprimtarinë e njeriut dhe humbjes së projekteve të mëdha, ose i dobësimit të vlerës punuese dhe ndikimit të saj në jetën e njeriut.

Mund të ndodhë që një projekt të ketë nevojë për më shumë veta të bashkohen për shkak të realizimit të projektit; e në raste të tilla si mundet që veç njëri ta realizojë vetë atë projekt, dhe si mundet që ai vetë ta realizojë projektin kur është shpërqendruar në shumë projekte.

Hallakatja e synimeve e bën njeriun ta kalojë jetën e tij i hutuar,

pa sukses dhe pa shkëlqim.

Si rrjedhojë, pengesë për ta përfunduar projektin mund të jetë edhe nisja e shumë projekteve për një kohë. Si shembull në këtë rast mund ta përmendim dijetarin Ahmed Shakir, Allahu e mëshiroftë, i cili pati filluar të punonte në shumë projekte të mëdha për një kohë. Ai filloi ta kontrollonte dhe recensonte ‘Musnedin’ e imam Ahmedit, pastaj filloi ta recensonte ‘Sunen Et-Tirmidhij’, më pas filloi me ‘Sahih Ibën Hiban’, më pas filloi me shkurtimin dhe recensimin e tefsirit të Ibën Kethirit, e dikur filloi me recensimin e librit ‘El-Muhala’ të imam Ibën Hazmit,… dhe në fund rezultati doli të jetë asgjë, nuk mundi ta përfundonte asnjërën prej tyre.

1. Paaftësia dhe dembelia:

Sa projekte të mëdha nuk u realizuan shkaku i dembelisë dhe paaftësisë, prandaj Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thoshte: “O Allahu im, kërkoj mbrojtjen Tënde nga paaftësia dhe dembelia.”^[3]

Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, paralajmëroi nga kjo sëmundje e rrezikshme dhe lajmëroi se është nga shkaqet që e dobësojnë atë që punon ose dëshiron të punojë, dhe tha: “Përpiqu në atë që të bën dobi, kërko ndihmë nga Allahu dhe mos u demoralizo. Nëse të godet diçka, mos thua se nëse unë do të veproja kështu, do të ishte kështu dhe kështu, por thuaj: Caktim i Allahut dhe Allahu çfarë dëshiron vepron, sepse fjala ‘nëse’ ia hap dyert shejtanit.”^[4]

Nënçmimi është në moslodhjen e shpirtit dhe

nuk e shoh kulmin dhe madhështinë e jetesës pa përjetuar shpirti vështirësi.

Er-Ragib El-Asfahanij tha: “Kush pushon së vepruari dhe bëhet i pavlefshëm zhvishet nga njerëzorja, madje edhe nga shtazarakja dhe llogaritet sikur të jetë i vdekur.”^[5]

Është thënë: “Kujdes nga dembelia dhe zemërimi. Dembelia të pengon ta japësh hakun, ndërsa zemërimi të privon nga sabri për të vërtetën.”

Dembelia e martoi vajzën e tij për paaftësinë,

dhe ditën e martesës ia dha asaj mehrin (dhuratën e martesës) një krevat të butë,

e pastaj asaj i tha: shtriju!

S’ka dyshim që ju për synim e keni ta lindni fukarallëkun!

Poeti tjetër tha:

U përpoqa të arrija deri te kulmi i suksesit,

rrugës gjeta të tjerë që ishin nisur më herët se unë dhe ishin lodhur,

shumica prej tyre ishin dëshpëruar,

ndërsa e arriti atë ai që kishte punuar dhe kishte bërë durim.

Mos e llogarit kulmin e suksesit si një hurmë që e ha ti,

sepse nuk ke për të arritur aty derisa nuk ha me lugën e durimit.

Kuptimi është që tjetri ecën drejt suksesit me ambicie të lartë, ndërsa ti për shkak të mungesës së interesit ecën i plogësht, si ecja e plakut! E si do ta arrish ti kulmin e suksesit?!

1. Vonimi dhe lënia e gjërave për më vonë:

Me vonim këtu nënkuptohet vonimi për një kohë tjetër i përgjegjësive që kërkohen të kryhen më herët, ndoshta edhe harrimi i tyre përgjithmonë.

Disa nga të parët tanë të mirë thanë: “Ju paralajmëroj nga ‘lënia e gjërave për më vonë’, sepse ajo është nga ushtria e Iblisit.”

Mos të të ikën puna e sotit për nesër, shkaku i dembelisë,

ngase e nesërmja është dita e të paaftëve.

Kur e cakton qëllimin, mos e vono nisjen, fillo sa më shpejt. Nuk mund të arrish deri në realizimin e asaj që e dëshiron, përderisa ti vazhdon t’i vonosh gjërat.

Harroje që veç shpresa të mjafton,

sepse kapitali i të kapitulluarve ka qenë marrja veç me shpresa.

Vonimi është argumenti i të paaftit dhe dembelit, të cilët nuk dëshirojnë të punojnë asgjë. Ai e ngushëllon veten me të nesërmen se do të jetë i lirë, edhe pse ai e di që çdo ditë i ka angazhimet e veta.

Ki kujdes nga gjumi i shkujdesjes, sepse jeta është e shkurtër,

Hiq dorë nga fjalët “më vonë dhe deri”, sepse këto janë sëmundje e thellë.

Vonimi i nisjes së projekteve të tua i nxit të tjerët që ata të merren me ato projekte dhe t’i marrin prej teje kapistrat e nisjes. Humbja më e vogël në këtë rast është që të tjerët të fitojnë shpërblimin në veprat e ahiretit.

1. Keqmenaxhimi i kohës:

Problemi më i rrezikshëm që me të po ballafaqohen popuj dhe individë është problemi i humbjes së kohës, që realisht nënkupton humbjen e jetës. Çdo gjë e humbur ndoshta ka mundësi të arrihet dhe kthehet, përveç kohës. Prandaj duhet të kthjellemi që koha nuk shtohet, nuk zgjatet, nuk ndalet dhe nuk kthehet mbrapa, ajo ecën çdoherë përpara. Për këtë arsye kushti i parë i suksesit në jetë është të dimë si të përfitojmë nga koha. Në realitet koha nuk mundet që të administrohet nga njeriu, edhe pse nëpër libra e përdorin shpesh termin ‘administrimi i kohës’, ngase koha lëviz me caktimin e Allahut, ndërsa ajo që mundet të administrohet është shfrytëzimi ynë i kohës përgjatë ecjes së saj.

Kanë ardhur shumë citate dhe gjurmë që paralajmërojnë nga humbja e kohës, si dhe shumë fjalë të njerëzve të mençur, të dijes dhe njerëzve me përvoja në jetë.

Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, thotë: “Dy begati shumë njerëz i shpërfillin dhe nuk i shfrytëzojnë ato: shëndetin dhe kohën e lirë.”^[6]

Ibën Akil El-Hanbelij, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Nuk më takon mua që ta humb as një orë të jetës sime. Kur gjuha ndalet nga përsëritja dhe diskutimi, dhe syri nga leximi, unë e angazhoj mendjen të meditojë dhe të mendojë përgjatë kohës kur pushoj dhe jam i shtrirë.”^[7]

Ibën El-Xheuzij, Allahu e mëshiroftë, tha: “Njeriu duhet ta njohë vlerën dhe pozitën e kohës. Ai nuk duhet ta humbë asnjë sekondë të kohës së tij në vepra të cilat nuk e afrojnë për tek Allahu, por duhet ta shfrytëzojë kohën në fjalët dhe veprat më të mira të mundshme.”^[8]

1. Kaosi në punë dhe në planifikim:

Me kaos nënkuptohet përzierja e gjërave, çrregullimi i sistemit të përgjithshëm të jetës së njeriut dhe mendimit, sjelljes dhe prioriteteve të tij.

Njeriu kaotik nuk ka qëllime, i shpërfill punët, improvizon dhe nuk planifikon, është i pakontrolluar dhe s’ka sistem jete, fillon me një punë pastaj e braktis, e nis një çështje dhe nuk e plotëson, ecën nëpër një rrugë pastaj largohet nga ajo, merret me një projekt pastaj mërzitet nga ai.

Ai që është i paaftë të mendojë, i humb shanset e tij,

dhe kur i ikën ndonjë gjë, e qorton kaderin.

Ky njeri është i pasionuar me shkatërrimin e çështjes së tij nga nuk ia merr mendja.

1. Nxitja e dobët:

Pavarësisht, qoftë ajo nxitje e brendshme që buron nga vetë personi, ose nxitje e jashtme, si në rastin kur dikush e nxit atë të vazhdojë, mungesa e nxitjes dhe e stimulimit çon deri në demoralizim dhe ndërprerjen e shumë projekteve. Zgjidhja e këtij problemi bëhet me këshilla duke e këshilluar njëri-tjetrin.

Përcillet për Alij ibën Asim, hafëzi i Irakut, të ketë thënë: “Baba im m’i dha njëqind mijë dërhemë dhe më tha: ‘Shko, mos të të shoh të kthehesh përveç se me njëqind mijë hadithe’.”

Shembull i këtyre fjalëve janë nxitje për të që të punojë në projektin e tij.

Nxitësi më i fortë për besimtarin është kërkimi i shpërblimit dhe i Fytyrës së Allahut dhe i Xhenetit. Allahu thotë: “Kush i dëshiron mirësitë e kësaj bote, Ne do t’i japim atij prej saj, ndërsa kush dëshiron shpërblimin e botës tjetër, Ne do t’i japim atij prej saj. Ne do t’i shpërblejmë mirënjohësit.” (Ali Imran: 145)

1. Mbikëqyrja dhe përcjellja e dobët:

Kjo çon deri në vonimin e projektit ose ndërprerjen e tij plotësisht. Njeriu në projekt është vetë gjykatës dhe vetë kundërshtar.

1. Konsultimi i dobët:

Kjo çon deri te një lloj pavarësie, e cila çon deri në anim dhe humbje të ndërgjegjes ideologjike ose morale.

1. Vetëbesimi i dobët:

Kur njeriu nuk i beson vetes ose ndien paaftësi se ai nuk mund të veprojë gjë, kjo mund ta çojë atë që të mbështetet tek të tjerët dhe ta braktisë punën.

Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, tha: “Kur ndërroi jetë Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, i thashë njërit prej ensarëve: O ti filan, eja të shkojmë t’i pyesim dhe të marrim dije nga shokët e Pejgamberit, lavdërim dhe paqja e Allahut qofshin për të. Ata sot janë shumë në numër. Më tha: ‘Çudi me ty o Ibën Abas, ti a po mendon që njerëzit kanë nevojë për ty, kur janë gjallë shokët e Pejgamberit, lavdërim dhe paqja e Allahut qofshin për të?!’ Ai nuk pranoi të vinte me mua, ndërsa unë fillova t’i pyesja dhe të merrja dije.

Kur më arrinte ndonjë hadith, shkoja te transmetuesi i atij hadithi. Nëse ai ishte duke fjetur, e shtroja petkun tim para derës së tij dhe shtrihesha. Nuk dëshiroja t’i pengoja dhe ta shqetësoja. Era me rërë frynte dhe i mëshonte fytyrës sime, e kur dilte ai nga brenda dhe më shihte, më thoshte: ‘O djali i mixhës së Pejgamberit, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, pse erdhe deri këtu, pse nuk e dërgove dikë që të më thirrte e të vija te ti?’ I thashë: Jo, unë jam më meritor të vijë te ti dhe të të pyes për hadithin.

Pas një kohe më takoi ai që kërkova prej tij të vinte me mua në kërkimin e dijes dhe kur e pa që njerëzit ishin tubuar rreth meje të merrnin dije, tha: ‘Ky djalosh paska qenë më i mençur se unë’.”^[9]

1. Ngutja:

Ngutja e bën njeriun që projektin mos ta zgjedhë me vëmendje, derisa kjo e bën që pasi ta fillojë projektin, ta vërejë se projekti i tij nuk është i saktë dhe më i mirë do të kishte qenë ndonjë projekt tjetër.

1. Jobaraspesha në personalitet:

Kjo e bën njeriun që të lëkundet tepër në projekte. Herë ka eufori për kërkim të dijes, herën tjetër ndien që është i mangët në memorizimin e Kuranit, pastaj dëgjon për ndonjë rrëfim se si thirrësit e suksesshëm arritën rezultate të kënaqshme në të ftuarit në të fe të pakicave jomyslimane që e bën të ndiejë një lloj lufte brenda vetes shkaku i mangësisë së tij në këtë aspekt. Ai dëshiron të arrijë çdo gjë dhe në fund nuk arrin të bëjë gjë.

Ka dallime në mes këtij dhe në mes atij që dëshiron të vendosë baraspeshë në çdo fushë duke dhënë ngapak mund në të gjitha sferat dhe të ecën me plan.

1. Mungesa e qëllimit në jetë.
2. Mosndjenja e përgjegjësisë.
3. Rënia shpirtërore.
4. Mungesa e qasjes me seriozitet në punë dhe projekt.
5. Pengesa në projekt nga ata që e rrethojnë, si: vëllezërit, familja, rrethi i tij.
6. Angazhimi me gjëra dhe çështje të vogla, ato e prishin projektin.
7. Ngutja për të arritur deri te fryti i projektit para se të kryhet. Kjo është shenjë e sabrit të

dobët gjatë përgjegjësive. Kujt i dobësohet sabri i tij, i pakësohet edhe suksesi i tij.

Kujt i pakësohet sabri aty ku e ka frikën,

i pakësohet hisja aty ku ai shpreson.

Pejgamberi, lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin për të, u zemërua me atë që i kërkoi ta lutte Allahun që të vinte fitorja dhe shpëtimi më shpejt dhe i tha: “Pasha Allahun, do të vijë dita kur Allahu do ta plotësojë këtë fe, derisa të ecën kalorësi prej Sana’s e deri në Hadremut (dy qytete në Jemen), dhe nuk do të frikohet nga askush përveç Allahut ose ujkut për delet e veta, mirëpo ju po nguteni.”^[10]

Kjo është arsyeja për një rregull të vërtetuar te dijetarët e fikhut, të cilët thonë: “Kush ngutet dhe kërkon diçka para se të vijë koha, do të ndëshkohet me privim nga ajo që e kërkon.”

Ai që para kohës ngutet për diçka,

e godet atë humbja dhe vetes ia sjell fatkeqësinë.

Andaj, patjetër duhet të bëjmë sabër.

Nga arabishtja: Irfan JAHIU

[1] Ahmed (12569), e saktësoi Albani.

[2] Kenzul Umal (9136).

[3] Buhariu (2823), Muslimi (2706).

[4] Muslimi (2664).

[5] Fajdul Kadir (2/293).

[6] Buhariu (6412).

[7] Shedherat Edh-Dheheb (4/36).

[8] Sajdul Hatir (58).

[9] Darimiu (570).

[10] Buhariu (3612).