- Fuqia dhe pushteti plotë i Allahut janë në harmoni me realitetin e adhurimit
E vërteta e dyshimit buron nga pikëpamja ku kundërshtohen realiteti i Qenies Hyjnore me realitetin e domethënies së adhurimit. Në thelbin e dyshimit ato dyja janë në pole të kundërta, të ndara dhe nuk bashkohen. Por, për çudi, këtu është se realiteti qëndron krejtësisht ndryshe. E vërteta e Qenies Hyjnore dhe realiteti i ekzistimit të orbitës dhe thelbi i adhurimit me domethënien e tij janë në përputhje të plotë. Adhurimi e ilustron gjendjen e përuljes dhe nënshtrimit për Krijuesin, i Cili krijoi çdo gjë prej hiçit, krijoi çdo gjë duke e përsosur në mënyrë të qartë e të matur.
Kozmosi me tërësinë e tij përkulet në mihrabin e adhurimit dhe nënshtrohet në mihrabin e normave. Assesi nuk del jashtë urdhrit përcaktues të Allahut. Allahu thotë: “Atij i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe në Tokë. Gjithçka i përulet Atij.” (Rum, 26)
Po ashtu thotë: “… ndërkohë që Atij i përulen të gjithë ata që gjenden në qiej dhe në Tokë, me hir a me pahir, dhe tek Ai do të kthehen të gjithë?!” (Ali Imran, 83)
Përkulja e njeriut me dashje në mihrabin e adhurimit i mundëson atij harmoni me kozmosin që qarkullon detyrueshëm në rrugën e nënshtrimit ndaj urdhrit hyjnor, dhe e mbron të mos vijë deri te përplasja me këtë kozmos.
Njeriu obligohet të adhurojë Allahun dhe ta ushtrojë nefsin të jetë i qëndrueshëm në adhurim. Allahu thotë: “Ai është Zoti i qiejve, i Tokës dhe i gjithçkaje që është midis tyre, prandaj, vetëm Atë adhuroje dhe bëhu i qëndrueshëm në adhurimin ndaj Tij. A njeh ti ndokënd që ka emrin e Tij?!” (Merjem, 65)
Të qenët i qëndrueshëm nënkupton të kesh durim të madh për çështje të rëndë. Me qëndrueshmëri në adhurimin e Allahut njeriu i shpëton adhurimit të ndokujt tjetër. Adhurimi i Allahut i kundërvihet adhurimit të dikujt tjetër jashtë Tij dhe nuk i kundërvihet lirisë njerëzore. Njeriun çdoherë e josh adhurimi. Rrjedhimisht, ose do ta adhurojë Allahun, ose do të adhurojë dikë tjetër jashtë Allahut, si: epshet, njerëzit a ndonjë pamje të caktuar etj. Adhurimi i Allahut njeriut i jep liri të plotë krahas adhurimeve të tjera që e mashtrojnë dhe e fusin në iluzione.
- Për ta njohur vetveten, njeriu ka nevojë të realizojë adhurimin e Allahut
Njeriu është pjesë e këtij kozmosi të gjerë dhe qerpiç prej arkitekturës së madhe të tij. Për të arritur njohjen e vetes, ai patjetër duhet të njohë pozitën dhe pozicionin e tij ku gjendet në këtë kozmos si dhe ku qëndron kozmosi në raport me të?
Që njeriu të arrijë ta njohë veten deri në shkallën e vetëdijes kozmike, ka nevojë ta njohë fillimisht Krijuesin e kozmosit. Nuk arrin ta njohë Krijuesin derisa t’i afrohet dhe të lidhet me Të ngjashëm me atë që kërkon strehë që ta shpëtojë vetveten.
Rruga e këtij kontakti të afërm gjendet në meditimin e krijimtarisë së Allahut, në përmendjen e vazhdueshme të madhështisë dhe bukurisë së Qenies së Allahut, në ecjen rrugës që e kënaq Atë. Kjo është domethënia e adhurimit.
Kërkimi i kontaktit i ngjason mallëngjimit të vazhdueshëm që ka pushtuar zemrën për burimin që e vadit etjen e shpirtit dhe e ujit vapën e madhe të pandalshme në një shkretëtirë përvëluese të cilën e përmbysin nga çdo anë mirazhet dhe e ngrenë në çdo kohë erërat pluhurin e saj, saqë ajo mbetet tokë e shkretë, edhe pse nganjëherë shkëlqejnë ngjyrat e saj.
Fetaria e vërtetë është tërheqja spontane për në oazën e shoqërimit, saqë shpirtit i lehtësohet barra nga largësia e mundimshme dhe përgjigjja karshi thirrjes së përmallimit për karakterin e natyrshmërisë së parë, që në të nuk ka turbullira e as paqartësi.
Adhurimi bërë Allahut bën që njeriu të kthehet nga vetja dhe të harmonizohet me veten duke dalë nga deti i marrëdhënieve shoqërore të trazuara për në bregdetin e heshtur dhe të qetë. Kjo arrihet duke iu afruar Allahut të Madhërishëm dhe në hijen e afërsisë së Tij shpirti kënaqet e qetësohet tërësisht.
Ai që ikën prej adhurimit të Allahut, në të vërtetë largohet nga vetja, sepse shpirti lëviz me fuqinë e adhurimit. Prandaj, ai që nuk e adhuron Krijuesin e tij, medoemos do të adhurojë dikë tjetër përveç Tij, bie fjala, pasurinë, pushtetin a famën, prej së cilës njeriu rrezikohet çdoherë. Kur shpirti kalon në botën e epsheve, njeriu e lë veten të vetmuar brenda vetes e jepet pas gjërave të jashtme që e joshin dhe e ndajnë atë nga e brendshmja e zemrës dhe mendjes së tij.
- Për ta ngritur vetveten, njeriu ka nevojë për adhurim
Kur njeriu largohet nga vetvetja, qenia e tij ndahet në dysh: në trup pa shpirt dhe shpirt pa trup. Më pas, bashkimi ose kthimi te njëri-tjetri duke gjetur harmoni mes vete është i rëndë. Për të pasur një këndvështrim që buron nga i njëjti parim, nevojitet bashkim e jo ndarje.
Që njeriu të përkapë fillimin dhe mbarimin, patjetër duhet të njoftohet me realitetin e adhurimit dhe pamjet e tij. Ibn Tejmija (Allahu e mëshiroftë!) thotë: “Adhurimi është emër gjithëpërfshirës për çdo gjë që e do dhe është i kënaqur me të Allahu, qofshin fjalë e vepra, qofshin të brendshme e të jashtme. Andaj namazi, zekati, agjërimi, haxhillëku, të folurit e drejtë, besnikëria, respektimi i prindërve, lidhja farefisnore, mbajtja e premtimit, thirrja në të mirën, ndalimi nga e keqja, lufta kundër të pabesëve dhe hipokritëve, bamirësia ndaj fqinjit, jetimit, të ngratit, udhëtarit dhe shërbëtorit, bamirësia ndaj kafshëve, lutja, dhikri, leximi etj. janë prej adhurimit. Po ashtu, dashuria për Allahun dhe të Dërguarin e Tij, frika prej Allahut, pendimi, sinqeriteti, durimi në gjykimet e Tij, mirënjohja e dhuntive të Tij, të kënaqurit me caktimin e Tij, mbështetja në Të, shpresa në mëshirën e Tij, frika nga dënimi i Tij etj., janë prej adhurimit të Allahut.”[1]
Adhurimi është “përulje për Allahun në shenjë dashurie dhe madhështie duke respektuar urdhrat e Tij dhe duke u larguar prej ndalesave që i ndaloi Ai, sipas rregullave që kërkon feja e Tij”.[2]
Adhurimet islame nuk janë thjesht formalitet dhe lëvizje të pakuptimta, por janë ndjenja të ngrohta në zemër dhe veprime që lëvizin me mirësi.
Ky aspekt dallohet qartazi te disa adhurime, që, për shembull, për namazin Allahu thotë: “Lexo (o Muhamed) atë që të është zbritur ty prej Librit (Kuranit) dhe fale namazin! Vërtet namazi të ruan nga shthurja e nga çdo vepër e shëmtuar dhe vërtet që përmendja e Allahut është më e madhe! Allahu di gjithçka që ju bëni.” (Ankebut, 45)
Për agjërimin thotë: “O besimtarë! Ju është urdhëruar agjërimi, ashtu si u ishte urdhëruar atyre para jush, që të mund të ruheni nga të këqijat.” (Bekare, 183)
Për haxhillëkun thotë: “Thirri njerëzit për haxhillëk: ata do të vijnë në këmbë dhe me deve prej të gjitha viseve të largëta, që të dëshmojnë dobitë e tyre dhe të përmendin emrin e Allahut në ditët e caktuara mbi kafshët (për kurban), të cilat ua ka dhuruar Ai. Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër!” (Haxh, 27-18)
Për zekatin dhe sadakanë thotë: “Merr nga pasuria e tyre lëmoshë me të cilën t’i pastrosh ata dhe t’ua rrisësh veprat e mira! Lutu për ta, sepse lutja jote është vërtet qetësim për ata. Allahu dëgjon dhe di gjithçka.” (Teube, 103)
Gjithë këto adhurime ndërlidhen me largimin e së keqes, ushqimin e të varfrit, pastrimin e mallit dhe shpirtit nga ndyrësira e së keqes, e shumë dyer të tjera nga dyert e mirësisë dhe mëshirës.
Shpirtrat tanë dëshmojnë dobinë dhe mirësinë që e përjetojnë nga këto adhurime, të gjera në mirësi dhe bamirësi. Ato i mbajnë zemrat të gjalla në jetë dhe largojnë çdo gjë që rrezikon gjallërinë e tyre. Gjallëria e zemrave fillimisht dhe përfundimisht varet nga raporti me Allahun që i krijoi ato. Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Ai që e përmend Zotin dhe ai që nuk e përmend i shëmbëllejnë të gjallit dhe të vdekurit.”
Adhurimi, pra, është jetë për zemrën dhe shpirtin. Çdo gjë tjetër jashtë adhurimit njeriun e shkëput nga domethënia e ekzistimit derisa në fund e shndërron në një kufomë që pa asnjë qëllim të qartë ecën nëpër tokë. Në këtë mënyrë ai vetes i krijon një jetë të rëndë. Allahu thotë: “Kushdo që i kthen shpinën Këshillës Sime, do të ketë jetë të mjeruar dhe Ne, në Ditën e Kiametit, do ta ringjallim të verbër.” (Taha, 124)
Tek adhurimi njeriu gjen ushqim dhe pasuri për shpirtin. Mu për këtë, Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Të them: “Subhanallahi, vel hamdu lilahi, ve la ilahe ilallahu, vallahu ekber (I Lartësuar qoftë Allahu, falënderimi i takon Allahut, nuk ka të adhuruar të denjë pos Allahut dhe Allahu është më i Madhi)”, është më e dashur për mua se çdo gjë që e rrezon Dielli.”[3]
Adhurimi nuk është barrë e rëndë prej së cilës rënkon shpina. Përkundrazi, të ndershmit e njohin si rehati për zemrën. Dijetari Er Razi (Allahu e mëshiroftë!) ka thënë: “Kush i njeh dobitë e adhurimit, lakmon të angazhohet me të dhe angazhimi me çdo gjë tjetër jashtë adhurimit i duket barrë e rëndë.”[4]
Ai që Allahun e njeh denjësisht dhe e kupton adhurimin në mënyrë të denjë, ndien kënaqësi në adhurim dhe nuk e lë asnjëherë atë. Sa herë që kërkon më tepër të shtojë prej tij, nuk ndien vështirësi në kryerjen e tij.
Zemra e shëndoshë dhe e kthjellët e kupton se adhurimi e largon dobësinë dhe e forcon zemrën në momentet e frikës nga rrëshqitja në fe. Dijetari Ibn Rexhebi (Allahu e mëshiroftë!) thotë: “Hasan el Basriu (Allahu e mëshiroftë!) iu drejtua njërit me fjalët: ‘Shëroje zemrën tënde, se Allahu kërkon prej robërve të përmirësojnë zemrat e tyre.” Domethënë, prej tyre kërkohet të përmirësojnë zemrat. Ndërkohë, zemrat përmirësohen teksa mbillet në to njohja e Allahut, madhështia e Tij, dashuria për Të, frika prej Tij, respektimi i Tij, shpresa tek Ai dhe mbështetja në Të. Ky është realiteti i teuhidit. Ky është kuptimi i fjalëve: “La ilahe il-lallah”. Andaj, nuk ka përmirësim për zemrat derisa Ai të Cilin e adhurojnë, e duan dhe i frikësohen të jetë vetëm Allahu, i Cili e meriton adhurimin me të drejtë dhe nuk ka ortak. Sikur në qiej dhe në Tokë të kishte zota të tjerë, përveç Allahut, si qiejt, ashtu dhe Toka, do të shkatërroheshin. Allahu thotë: “Sikur në qiej dhe në Tokë të kishte zota të tjerë, përveç Allahut, si qiejt, ashtu dhe Toka, do të shkatërroheshin.” (Enbija, 22) Kjo lë të kuptohet se nuk ka përmirësim për botën e epërme (melekët) dhe të poshtme (njerëzit me gjithë krijesat e tjera) derisa të gjitha lëvizjet e tyre të jenë vetëm për Allahun. Lëvizjet e trupit i pasojnë lëvizjet dhe synimet e zemrës. Nëse lëvizja dhe nijeti i zemrës janë vetëm për Allahun, atëherë ajo do të përmirësohet, e me të do të përmirësohen edhe të gjitha lëvizjet e trupit. Nëse lëvizja dhe nijeti i zemrës nuk janë për Allahun, atëherë ajo do të prishet, e me të do të prishen edhe lëvizjet e trupit sipas sasisë që janë prishur lëvizjet e zemrës.”[5]
Allahu i Madhërishëm i ka të vërtetuara të gjitha cilësitë për të qenë i adhuruar, edhe nëse njerëzit nuk e adhurojnë, kurse vetë njerëzit pa adhurim janë në humbje e shkatërrim. Mënyra e vetme që shpirtrat e tyre të përqendrohen në rrugën e shëndoshë është që zemrat t’u përkulen në adhurimin e Allahut.
- Adhurimi është subjekt provimi
Allahu thotë: “Xhinët dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë.” (Dharijat, 56)
Po ashtu thotë: “Sikur të kishte dashur Zoti yt, të gjithë njerëzit do t’i bashkonte në një bashkësi të vetme, por ata vazhdojnë të jenë të përçarë, përveç atyre, që i ka mëshiruar Zoti yt. Për këtë qëllim Ai i krijoi ata. Do të plotësohet Fjala e Zotit tënd: “Me të vërtetë, do ta mbush Xhehenemin me xhinë dhe njerëz bashkërisht!” (Hud, 118-119)
Allahu i krijoi njerëzit për ta adhuruar Atë. Prandaj u zbriti libra dhe u dërgoi pejgamberë. Krijesat i krijoi duke u dhënë natyrë me tipare të ndryshme që dallojnë mes vete në anime dhe ideologji. Caktoi që i miri të ngrihet në grada dhe i keqi të rrokulliset në humnerë. Dëshirë e Tij ishte të kishte dallime në natyra, sepse përgjatë këtyre dallimeve njëra palë e realizon domethënien e adhurimit dhe shpëton, në krahasim me palën tjetër që stagnon dhe shkatërrohet. Dijetari Zamahshariu (Allahu e mëshiroftë!) thotë: “Vërtet Allahu krijoi mundësitë e zgjedhjes, që faktikisht ajo është baza e përgjegjësisë. Disa zgjodhën të vërtetën e disa të tjerë zgjodhën të kotën. Kësisoj u përçanë mes vete. Mu për këtë, Allahu thotë: “… por ata vazhdojnë të jenë të përçarë, përveç atyre që i ka mëshiruar Zoti yt.” (Hud, 118-119) Përveç atyre që Allahu i udhëzoi dhe i mëshiroi. Ata u pajtuan të jenë nën ombrellën e fesë së vërtetë pa u përçarë mes vete në të: “Për këtë qëllim Ai i krijoi ata.” (Hud, 119) Kjo është dëshmi për domethënien e fjalëve që u thanë më lart, që do të thotë se i krijoi të dallojnë në zgjedhje e nga kjo zgjedhje të përçahen, në fund të shpërblehet ai që zgjedh të vërtetën për zgjedhjen e tij të saktë dhe të ndëshkohet ai që zgjedh të kotën për zgjedhjen e tij të gabuar.”[6]
Nëse nuk do të vihej në provë durimi në adhurim dhe nuk do të bartej vështirësia e adhurimit, që për shpirtin është e rëndë sepse ua prish rehatinë njerëzve, atëherë do të barazoheshin në adhurim punëtori dhe dembeli. Adhurimi është masa krahasuese e veprave dhe peshorja që i dallon njerëzit mes vete.
Këtu, të çuditur, themi: Nëse jo adhurimi, vallë, cili subjekt do të ishte më i përshtatshmi për provim? Adhurimi vërtet është “provim” dhe “shpërblim”. Kësisoj bartja e vështirësisë në vete stimulon nxitjen e shpirtit të durojë dhe të qëndrojë. Sikur subjekti i provimit të ishte pa ndonjë domethënie të thellë ose të parëndësishme, si shembulli i një shkëmbi që ngrihet prej poshtë luginës deri në rrëzë mali e, nëse rrokulliset prej lart poshtë, sërish do të duhej të ngrihej lart, atëherë shpirti do të bezdisej dhe do të ulërinte nga bezdia e boshllëkut, ndërsa nga provimi si subjekt do të përjetonte lëndim e dhembje që do ta privonin nga rehatia. Mu për këtë, adhurimi përskaj natyrës së vështirësisë dhe lezetit të brendshëm me natyrën e vet të vështirë dhe lezetin e brendshëm është dhunti e veshur në petkun e provës dhe shpëtim në pamjen e ngarkesës.
Thënë ndryshe, me fjalët tona, njerëzimi në këtë dynja është krijuar të vihet në provë në fushën e adhurimit. Sipas logjikës përkufizimi i llojeve të provimit në fushën e adhurimit është i pamundshëm ngase ndonjë lloj është i rëndë e pa mëshirë, ka lloj tjetër që është i zbrazët nga vlera personale e pa domethënie, ka lloj që vetvetiu njeriut i jep mëshirë dhe i dhuron domethënie. Ky i fundit është “adhurimi” islam, që i mençuri në vështirësinë e tij e gjen domethënien e mëshirës dhe po ashtu i dhuron fuqi të ecë në këtë dynja nëpër rrugët e veprës, me këmbë të qëndrueshme në tokë dhe me sy të drejtuar nga Qielli.
Dr. Sami Amiriu
Nga arabishtja: Irfan JAHIU
Pjesë nga libri i përkthyer në gjuhën shqipe: “PSE ALLAHU NA KËRKON TA ADHUROJMË? (Rrënimi i dyshimit se munguaka urtësia në urdhrin e Allahut që njerëzit ta adhurojnë Atë)”
[1] “Mexhmua el Fetava”, Ibn Tejmije (10/149).
[2] “Mexhmua Fetave ve Resail”, Muhamed Uthejmini (1/88).
[3] Muslimi (2695).
[4] “Tefsir el Kebir”, imam Er Razi në komentin e ajetit: “Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë.” (Fatiha, 5)
[5] “Xhamiu el Ulumi vel Hikemi”, Ibn Rexhebi (f. 75).
[6] “El Keshaf an Hakaik et Tenzil ve Ujun el Ekavil fi vuxhuh et Tevil”, Zamahshariu (f. 502).
